Page 81 - NP Zbornik 46_DRUGO REVIDIRANO IZDANJE

Novopazarski zbornik, 46/2023, str. 55-102 81

Teritorijalna organizacija KPJ reproducirala se i u državnoj sferi, „bez verifikacije
merila u široj javnosti”.
Na martovskoj skupštini ZAVNOS-a, na traženje političkog vrha države,
donijeta je odluka o raspuštanju ovog organa vlasti i podjeli Sandžaka između
federalnih jedinica Srbije i Crne Gore. Konstatirano je i da na skupštini
64
ZAVNOS-a 1943. u Pljevljima „niti docnije, nije postavljen zahtjev za poseban
položaj Sandžaka u budućoj državi” (Petranović i Zečević 1985: 620-621). U
65
dopisu o svom raspuštanju ZAVNOS je zamolio Predsjedništvo AVNOJ-a,
Crnogorsku antifašističku skupštinu narodnog oslobođenja (CASNO) i
Antifašističku skupštinu narodnog oslobođenja Srbije (ASNOS) da ovu „odluku
privedu u djelo” (Glišić: 175). Sreten Vukosavljević, predsjednik Izvršnog
66

bratstva naroda Srbije, Vojvodine i Kosova i Metohije”. U kongresnoj rezoluciji navedeno
je da su partijske organizacije KPJ Vojvodine, Srbije i Kosova i Metohije postale sastavni
dio KP Srbije. Od osam sreskih komiteta KPJ u Sandžaku šest je pripalo Srbiji a dva
Crnoj Gori – vidi: V. Đorđević, Organizacioni razvoj Komunističke partije Srbije 1945-
1948, Tokovi revolucije, br. 14-15, Beograd 1981, 242-244.
64 Upor. D. Dimitrijević, Državne granice nakon sukcesije SFR Jugoslavije, 163;
Okrugli sto: Jugoslovenski federalizam. Ideje i stvarnost, diskusija Z. Lakića, 69; B.
Petranović-M. Zečević, Agonija dve Jugoslavije, 78. Bilo je kazano i da u Sandžaku živi
samo jedan narod: Srbi – pravoslavci i muslimani. Na Muslimane u Sandžaku, piše Branko
Petranović, u Srbiji se nakon rata gledalo kao na grupu bez svojstva naroda, nacije, koja je
načinom života, historijskim uslovima u kojima se razvijala, mentalitetom, psihologijom,
religijom, činila specifičnu etničku grupu, a da se narod „ne može inaugurisati aktom ili
dekretom” – vidi: B. Petranović, Jugoslovensko iskustvo srpske nacionalne integracije,
Beograd 1993, 114; Sandžak: područje kontrolisanih tenzija, Beograd 2021, 9.
65 Branko Petranović smatra realnom pretpostavku koja govori u prilog „konstituisanja
Sandžaka kao autonomne jedinice, samostalne, vezane za AVNOJ, ili za federalnu
jedinicu Srbiju ili Crnu Goru. Na to je mogla upućivati etnička i konfesionalna struktura
stanovništva, sastavljena od Srba i Muslimana, koji nisu predstavljali nacionalitet, ali
su nesumnjivo bili posebnost na bazi verskog razlikovanja, o kojoj se vodilo računa u
ratu, naročito u proglasima. Kao da je na takvo rešenje upućivala bosansko-hercegovačka
struktura stanovništva, ali na nižem autonomnom nivou za Sandžak” – prema: B.
Petranović, Srbija u Drugom svetskom ratu 1939-1945, 567-568.
66 Odluka o podjeli Sandžaka značila je, prema Janku Pleterskom, da su inicijative koje
su u jesen 1943. dovele do osnivanja ZAVNOS-a i „koje su tada u Sandžaku bile primljene
sa zadovoljstvom, imale kratkoročni karakter. U vreme postojanja vlastitog ZAVNO
Sandžak je razvio veliku delatnost i dao značajan doprinos jugoslovenskom nacionalnom
oslobodilačkom pokretu u celini… Prema mišljenju Predsedništva AVNOJ-a autonomija
Sandžaka značila bi suvišno i neracionalno drobljenje srpske i crnogorske celine, kao i
Jugoslavije uopšte, a muslimansko stanovništvo može da ima jednaka prava kako u Crnoj
Gori tako i u Srbiji” – vidi: J. Pleterski, Nacije-Jugoslavija-revolucija, 509-510. Venceslav