Page 74 - NP Zbornik 46_DRUGO REVIDIRANO IZDANJE

74 Safet Bandžović, Sandžak i konstituisanje avnojske Jugoslavije...

balkanske federacije štetila je ideji Jugoslaviji kao države (Zorić 2018: 518, 526;
Petranović 1994: 228).
Granice između jugoslavenskih republika nisu određivane „voljom
odgovarajućih demokratskih tela, već voljom svemoćnog Politbiroa KPJ”
(„politbirovska federacija”). Njemu su podređene sve nacionalne i pokrajinske
partijske organizacije. On je i najviši arbitar u svim slučajevima „kada su se
interesi i kompetencije teritorijalnih partijskih rukovodstava sukobljavali”
(Petranović 1990: 202; Petranović i Zečević: 284). Bilo je očito i dilema, nejasnoća
kod kreatora politike o izgradnji Jugoslavije na federativnoj osnovi. AVNOJ je u
46
Jajcu ustvrdio kao činjenicu da se jugoslavenska federacija s njegovim odlukama
nije dovršila već da se ona „izgrađivala i da se izgrađuje” (Čulinović 1952: 136).
Prilika da se jasnije riješi status Sandžaka propuštena je, navodi Goran Bašić, još na
zasjedanju AVNOJ-a u Jajcu, kojem predstavnici ZAVNOS-a nisu prisustvovali,
„po svoj prilici, zbog nebrige i opstrukcije saboraca iz Crne Gore, koji ne samo da
su loše organizovali zajednički put u Jajce, na zasedanje AVNOJ-a, već su unutar
samog pokreta vršili snažno lobiranje za pripajanje Sandžaka Crnoj Gori” (Bašić
2002: 32). Uslijed nedolaska u Jajce delegacija iz Sandžaka nije bila u prilici da
traži razrješenje o daljem tretmanu Sandžaka.
47
U Crnoj Gori se očekivalo proglašenje Crne Gore i Sandžaka u jednu
„federativnu jedinicu”. To je bilo vidljivo i iz Proglasa Izvršnog odbora ZAVNO
48

46 „Uz zemlje - članice federacije, u proglasu Drugog zasjedanja AVNOJ-a”, konstatira
Stipe Šuvar, spominju se i Vojvodina i Sandžak, a da se ne navodi da su to autonomne
jedinice. U nabrajanju „osnovnih organa narodne vlasti” naveden je i ZAVNOS. Kosovo
i Metohija u službenim se dokumentima pak nigdje ne spominju. No, odgovarajuća tijela
Vojvodine, Sandžaka i Kosova i Metohije naknadno su deklarirala svoju saglasnost s
odlukama Drugog zasjedanja AVNOJ-a. Sve to pokazuje, da se već na tom zasjedanju
AVNOJ-a pomišljalo i na autonomije nekih područja, ali da se stvar autonomija nije
jasnije sagledavala. Tek će se Treće zasjedanje AVNOJ-a u Beogradu 7. avgusta 1945.
izjasniti o „rješavanju položaja Sandžaka i Kosova i Metohije” – prema: S. Šuvar, Historia
tragicomica, 2013, 374-375.
47 Na zasjedanju AVNOJ-a u Jajcu nije „dokraja”, konstatira Dušan Bilandžić, „završeno
uređenje jugoslavenske federacije”. Nisu određene granice među federalnim jedinicama,
niti riješen status „Vojvodine i Kosova i Sandžaka koje je imalo antifašističko vijeće.
Bilo je svakako primjerenije da se takva osjetljiva pitanja rješavaju nakon oslobođenja
zemlje”. Fizionomije federativnih jedinica utvrđene su „u završnoj fazi rata i u prvim
mjesecima nakon oslobođenja” - vidi: D. Bilandžić, Historija Socijalističke Federativne
Republike Jugoslavije: glavni procesi 1918-1985., 68-71.
48 Status Sandžaka „nije bio rešen u Jajcu, ili bar preciziran do kraja ili javno saopšten”
– prema: B. Petranović, Položaj Sandžaka u svetlosti odluka II zasedanja AVNOJ-a o
izgradnji Jugoslavije na federativnom principu, 571.