Page 63 - NP Zbornik 46_DRUGO REVIDIRANO IZDANJE

Novopazarski zbornik, 46/2023, str. 55-102 63

svoje Antifašističko veće kao poseban subjekat u federativnoj Jugoslaviji”
(Petrović 2006: 35). Početkom novembra 1943. otpočele su pripreme da se u
Sandžaku konstituira ZAVNOS, kao najviši politički i predstavnički organ
NOP-a na tom prostoru. To se se očitovalo i u pismu Inicijativnog odbora za
saziv skupštine ZAVNOS-a u kome se kaže: „Vodeći računa o interesima
naroda našeg kraja, imajući u vidu njegovu tešku prošlost i nezavidan položaj
u bivšoj Jugoslaviji, svjesni uloge Sandžaka u narodnooslobodilačkoj borbi,
kao i značaja koji će Sandžak igrati u daljem razvijanju narodnooslobodilačkog
pokreta, Antifašističko vijeće narodnog oslobođenja Jugoslavije u saglasnosti sa
Vrhovnim štabom NOV i POJ riješili su da Sandžak dobije svoje zasebno vijeće
koje će nositi naziv – Zemaljsko vijeće narodnog oslobođenja Sandžaka. Ova
istorijska odluka o stvaranju najvišeg političkog predstavništva naroda Sandžaka
– predstavlja najviše priznanje koje je naš kraj mogao dobiti”. S kakvim je
zadovoljstvom prihvaćena ideja o osnivanju ZAVNOS-a govori i telegram koja je
s prve sjednice Inicijativnog odbora, održane u Prijepolju, upućen Predsjedništvu
AVNOJ-a, u kome se ističe: „Prvi put u svojoj istoriji narodu Sandžaka se danas
pruža mogućnost da jedinstven kao cjelina sa svojim zemaljskim vijećem stane
uz bok ostalih naroda Jugoslavije u ovoj svetoj narodnooslobodilačkoj borbi”. U
14
Pljevljima je 20. i 21. novembra 1943. održana, u prisustvu 263 delegata, skupština
ZAVNOS-a (Rahić 2017: 27). U pozivu učesnicima skupštine naglašeno je da
15

14 Inicijativni odbor uputio je pismo rodoljubima Sandžaka. „Ova istorijska odluka o
stvaranju najvišeg političkog predstavništva naroda Sandžaka, predstavlja najviše priznanje
koje je naš kraj mogao dobiti. (...) Ova odluka jeste posljedica pravilnog stava rukovodilaca
narodnooslobodilačke borbe prema uređenju nacionalnog pitanja u Jugoslaviji i čvrste
riješenosti da više nikad ni jedan narod i nijedna pokrajina i oblast u našoj otadžbini
ne bude predmet ugnjetavanja i eksploatacije, da se više nikad ne povrati hegemonija i
ugnjetavanje koje je carovalo u bivšoj Jugoslaviji. Takođe ova odluka jest rezultat borbe i
žrtve koje je Sandžak dao u ovom oslobodilačkom ratu. Ona je takođe i dokaz priznanja
te borbe kao i razumijevanja životnih interesa i potreba našega kraja od strane našeg
Vrhovnog štaba i AVNOJ-a” - vidi: Z. Lakić, Zemaljsko antifašističko vijeće narodnog
oslobođenja Sandžaka: prilog proučavanju pitanja osnivanja i rada ZAVNO Sandžaka (20.
XI 1943 - 29. III 1945), 682; Isti, Jugoslovenski ratni federalizam i partizanska autonomija
Sandžaka, u: Sandžak juče, danas i sutra, Novi Pazar 2005, 53-60; B. Petranović, Položaj
Sandžaka u svetlosti odluka II zasedanja AVNOJ-a o izgradnji Jugoslavije na federativnom
principu, 567-575; A. Kožar, ZAVNOS i ZAVNOBIH u komunističkoj koncepciji stvaranja
federativne Jugoslavije, u: Međunarodna naučna konferencija Zbornik radova: 75.
godišnjica prvog zasjedanja ZAVNOBIH-a: Povijesna utemeljenost obnovljene državnosti
Bosne i Hercegovine u 20. i 21. stoljeću, Sarajevo 2019, 160.
15 ZAVNO Sandžaka dobija ulogu „narodnog predstavništva i političkog rukovodioca
narodnooslobodilačke borbe u Sandžaku”. Neki autori navode da je položaj Sandžaka