Page 58 - NP Zbornik 46_DRUGO REVIDIRANO IZDANJE

58 Safet Bandžović, Sandžak i konstituisanje avnojske Jugoslavije...

kojoj se ističe da u Jugoslaviji postoje tri naroda: Srbi, Hrvati i Slovenci, te da svaki
od njih priznaje jedan drugima puno pravo na samoopredjeljenje. Jedinstvena
narodna zajednica Srbija, prema toj deklaraciji, obuhvatila bi Srbiju, Crnu Goru,
Vojvodinu, Bosnu i Hercegovinu sa izlazom na Jadransko more i južnu Dalmaciju
(Stefanovski 1988: 292-295). Četnički pokret Draže Mihailovića također je, kao
eksponent izbjegličke vlade, prihvatio ideju trojne federacije.
KPJ i borbom je neposredno rukovodilo operativno jezgro s Titom na čelu.
Ostali vodeći kadrovi KPJ su bili na bližim ili daljim područjima, držeći se
generalne partijske linije. Povremeno su održavana šira savjetovanja vodećih
ljudi, ali u toku rata nije nijednom održan sastanak Centralnog komiteta KPJ (CK
KPJ) u punom sastavu (Petranović 1969: 322; Vukmanović-Tempo 1982: 28).
4
Dolazak britanske misije, na čelu sa brigadnim generalom Ficrojem Maklejnom
(Fitzroy MacLean), polovinom septembra 1943. kod Tita označio je priznanje
NOV i POJ i zapečatio sudbinu četničkog pokreta (Miljuš 1991: 159). Došla je i
američka misija koju je predvodio major Lin Feriš (Lynn Farish). Amerikanci su
ušli u sastav britanske vojne misije, koja je time postala anglo-američka. Feriš je
u oktobru poslao izvještaj o stanju pokreta pod Titovim vodstvom. Ruzvelt je taj
izvještaj docnije pokazao Staljinu na Teheranskoj konferenciji (Mišović 2002).
Usponu NOP-a pridonijeli su i neuspjesi pojedinačnih nacionalizama povezanih
sa silama koje su gubile rat (Pavlović 2001: 470). Ideja „nove Jugoslavije” bila
je neka obuhvatna (catch-all) parola. Mnogima je nudila ponešto, a nikome
sve. (Titovi pogledi na nacionalno pitanje formirani su „u trajnom podozrenju
5
nesrpskih naroda prema unitarnoj državi” (Broz 1942; Zorić 2010: 130-132). U
septembru 1943, nakon kapitulacije Italije i savezničkog osvajanja južne Italije,
on je s vrhom NOP-a donio odluku o novom sazivanju AVNOJ-a. Bihaćko
zasjedanje AVNOJ-a 1942. je, prema sastavu učesnika, bilo u granicama

4 Milovan Đilas, svojedobno jedan od Titovih najbližih saradnika, docnije je govorio:
„Neki danas zamišljaju da je za vreme rata postojao CK kao forum i da se kolektivno
odlučivalo u ratu. Mi smo kolektivno mogli da radimo jedino u Drvaru i na Visu (1944.
– prim. S. B.), inače sve je rješavao Tito sa onim članovima CK koji su se zatekli u
njegovoj blizini” – vidi: V. Glišić, Istoričarevi susreti i razgovori sa Milovanom Đilasom,
Tokovi istorije, br. 3-4, Beograd 2002, 107. Članovi CK i komandanti mogli su iznijeti
„svoje mišljenje koje bi Tito najčešće usvajao prećutno”. On je „u konačnoj liniji u ratu
odlučivao o svemu” – prema: T. Kuljić, Tito do vlasti (1937-1945) - strukture, procesi,
ličnost, Tokovi istorije, br. 1-2, Beograd 1997, 73.
5 „Po mnogočemu je partizanski pokret bio široka crkva, u koju su mogle stati razne
struje i grupe” – prema: D. Jović, Jugoslavija: država koja je odumrla: uspon, kriza i pad
Kardeljeve Jugoslavije (1974-1990), Zagreb 2003, 126.