Page 85 - NOVOPAZARSKI ZBORNIK 45

Novopazarski zbornik, 45/2022, str. 45-94 85

mrtvi i tamo zakopani u pripremljene grobnice. Od 19. marta do 10. maja 1942,
190
dva niža SS oficira, Vilhelm Gec (Wilhelm Götz), i Ervin Mejer (Erwin Mayer),
vozači kamiona (“eksperti za opsluživanje”), vozili su od Sajmišta do Jajinaca i
nazad između 65 i 70 puta, usmrtivši pritom oko 6.300 Jevreja. Činili su to sva-
kodnevno, osim nedjeljom, nekad i dva puta dnevno. Posljednji Jevreji sa Sajmišta
usmrćeni su 10. maja, pa je specijalni kamion (“dušegupka”) vraćen u Berlin.
191
Najveći dio Jevreja ubijen je gasom u tom kamionu ili je umro od loših uslova u
logoru, manji dio strijeljanjem, mahom kada je kamion bio u kvaru. U izvještaju
192
od 29. maja, Franc Rademaher (Franz Rademacher), šef Odsjeka za Jevreje u nje-
mačkom Ministarstvu inostranih poslova, navodi da u Srbiji “jevrejsko pitanje više

190 Zločin svakog dana, sem nedelje: priča o Holokaustu u okupiranoj Srbiji, https://
nationalgeographic.rs/istorija-i-kultura/istorija/a26756/holokaust-u-srbiji-zlocin-svakog-
dana-sem-nedeljom.html. Njemačka obmana zatočenika bila je uvjerljiva. Oni su se
na početku dobrovoljno javljali za odlazak, a kasnije je njemačka Komanda sastavljala
spiskove za transport. Po pravilu, sa svakim transportom odlazile su cijele porodice, a
radi veće uvjerljivosti s njima je odlazio i neko od ljekara ili bolničara iz logorske bolnice.
Nijemci su zatočenicima savjetovali da ponesu samo najnužnije, a da ostale stvari upakuju
i na paket stave ime i adresu. Potom bi paketi bili ubačeni u obični vojni kamion, koji je
ulazio u krug logora. Grupa zatočenika odredena za transport išla je ka kapiji logora, gdje ih
je čekao veliki zatvoreni tamnosivi kamion koji nije ulazio u logor. U njegovu sandučastu
karoseriju stražari bi ugurali i do sto zatočenika za kojima bi se zatim hermetički zatvorila
vrata. Prava namjena ovog kamiona koji je prolazio kroz Beograd put Jajinaca pod pratnjom,
nije mogla ostati tajna Beogradanima. Prava istina о “preseljenju” iz logora, ostala je tajna
samo za Jevreje na Sajmištu. Tokom hladne zime 1941–1942. dnevno je umiralo i po 20–30
logoraša. U uslovima nestašice hrane, zatočenici su se smrzavali i bolovali u logoru. Stoga
je “preseljenje” dočekivano s nadom da donosi promjenu na bolje – prema: Koljanin, M.
Nemački logor na Beogradskom sajmištu 1941-1944. Str. 121–123, 142.
191 Brauning, K. Konačno rešenje u Srbiji – Judenlager na Sajmištu: studija slučaja.
Str. 421; Manošek, V. (2007). Holokaust u Srbiji: vojna okupaciona politika i uništavanje
Jevreja 1941-1942. Beograd. Str. 180; Bajford, J. Staro sajmište: mesto sećanja, zaborava
i sporenja. Str. 41; Romano, J. Jevreji Jugoslavije 1941-1945.: žrtve genocida i učesnici
NOR. Str. 82; Kreso, M. (206). Nacističko “konačno rješenje” jevrejskog pitanja u
okupiranim zemljama Zapadnog Balkana od 1941. do 1945. godine. Sarajevo. Str. 76.
192 Glišić, V. (1970). Teror i zločini nacističke Nemačke u Srbiji 1941-1944. Beograd.
Str. 81–92. Od Jevreja na Sajmištu 1942. stradalo je 78,27% u aprilu, 6,83% u maju, 4,80%
u martu, a 10,10% ostalih mjeseci, ili je mjesec smrti ostao nepoznat – vidi: Cvetković,
D. (2021). Od Topovskih šupa do Sajmišta: kvantitativna analiza holokausta u okupiranoj
Srbiji. Beograd. Str. 127-128; opširnije: База података заточеника логора Сајмиште,
https://www.holokaust.arhiv-beograda.org/sajmiste; Logor Sajmište: žrtve jevrejskog
logora Zemun, Beograd 2018, 13–426.