Page 81 - NOVOPAZARSKI ZBORNIK 45

Novopazarski zbornik, 45/2022, str. 45-94 81

Beograd je, za razliku od okupiranih evropskih prijestoničkih gradova, na
svojoj teritoriji imao četiri koncentraciona logora: Topovske šupe, Staro sajmište
(Sajmište), Milišića ciglana i Banjica. Pošto je propala prvobitna namjera nacista
176
da se “jevrejsko pitanje” u Srbiji riješi deportacijom zatočenih na Istok (u Poljskoj
još nisu bili osnovani koncentracioni logori, a u Rumuniji nisu htjeli da ih prime),
preostali beogradski Jevreji su u decembru 1941. upućeni na Sajmište. Sajmište
177
(“Judenlager Semlin”) formirano je kao logor, u zgradama nekadašnjih sajam-
skih izložbenih paviljona na lijevoj obali Save, u jesen 1941. pod jurisdikcijom
njemačkih vlasti u Beogradu. Bio je to “isključivo nacistički logor i dio povijesti
onog dijela Srbije koji je bio pod direktnom okupacijom nacističke Njemačke, a ne
NDH”. Intenzitet potjere za odbjeglim Jevrejima bio je najjači u vrijeme njego-
178
vog otvaranja – krajem 1941. i početkom 1942, jer je logor trebalo da ima centralno
mjesto u “konačnom rešavanju jevrejskog pitanja” u Srbiji. Jevreji su strijeljani
179
u Jabuci blizu Pančeva i nekim drugim mjestima. “Judenlager Semlin”, otvoren
pogledima Beograda, s druge strane rijeke, formalno se nalazio na teritoriji NDH,
ali je obaveza njegovog snabdijevanja hranom, prema njemačkim naredbama, bila
na Beogradskoj opštini. Ova obaveza je finansirana novcem koji su njemačke vla-
sti imale na raspolaganju od pljačke i prodaje jevrejske imovine. Bio je to jedi-

176 Živković, N. (2009). Prolazni logor Topovske šupe. Nasleđe. 10, 107; Jevrejska
baština u Srbiji, “Politika”, specijalni dodatak, Beograd 15. februar 2010, 15; S. Ast,
Nedić je ubica i Srba i Jevreja i Cigana, “Politika”, Beograd 7. mart 2009; Z. Paković,
Srbija pod kukastim krstom, “Politika”, Beograd 12. decembar 2009.
177 Zločin svakog dana, sem nedelje: priča o Holokaustu u okupiranoj Srbiji, https://
nationalgeographic.rs/istorija-i-kultura/istorija/a26756/holokaust-u-srbiji-zlocin-svakog-
dana-sem-nedeljom.html.
178 Byford, J. (2018). Put do “srpskog Yad Vashema”: manipulacije povijesti logora
Sajmište i Jasenovac. U Jasenovac: manipulacije, kontroverze i povijesni revizionizam
(96); opšir. Lopičić Jančić, J., Vasić, Lj. (2021) Genocide against the Jews in Serbia in
1941-1945. Srpski jezik, književnost i umetnost. II/1, 271–282.
179 Petrović Todosijević, S. Bekstva Jevreja sa teritorije nemačke okupacione zone u
Srbiji 1941–1944. Str. 61. “Mi ne znamo ni zašto, ni na što, ni na koliko smo osuđeni. Sve
na svetu je divno, i najbednija egzistencija van logora, a ovo je inkarnacija sviju zala””
pisala je u februaru 1942. logorašica Hilda Dajč beogradskoj prijateljici Mirjani Petrović,
navodeći dalje: “Blizu smo sveta, a tako udaljeni od svih. Ni sa kim nemamo veze, život
svakog pojedinca napolju teče isto tako dalje, kao da se pola kilometra dalje ne odigrava
klanica šest hiljada nevinih. Svi smo jednaki po svome kukavičluku i vi i mi” – prema:
Mesta stradanja i antifašističke borbe u Beogradu 1941–44. Beograd 2013. Str. 189.