Page 88 - NOVOPAZARSKI ZBORNIK 45

88 S. Bandžović, Novopazarski jevreji: tragovi u historiji i vremenu

slici stradanja svih jugoslavenskih naroda. Jevrejske žrtve Srbije pominjane su u
zvaničnim, prigodnim formulacijama kao žrtve fašističkog terora uz pripadnike
komunističkog pokreta i rodoljube. Svijest o tome šta je holokaust i suštini nje-
202
govog značenja, zbog materijalnih i ideoloških razloga u slučaju Jugoslavije, nije
odmah postala dio ozvaničenog narativa o Drugom svjetskom ratu. To se tokom
nekoliko poratnih decenija odrazilo i na način memorijalizacije civilnog strada-
nja. Analiza sjećanja na jevrejske žrtve u javnom prostoru “otvara mogućnost
203
sagledavanja različitih diskursa i njihovih uticaja na kreiranje specifične istorijske
kulture u Srbiji”. Uprostoravanje sjećanja na taj rat je važan sadržaj kolektivnih
predstava identifikacije u njenom društvu. Nestajalo je mjesta za “sećanje na
204
ljude koji su otrgnuti iz života drugih ljudi, iz sredina u kojima su živeli, gde su
imali određenu ulogu”. Skupština Republike Srbije usvojila je 2016. Zakon o
205
otklanjanju posledica oduzimanja imovine žrtvama holokausta koje nemaju živih
pravnih nasljednika.
206
202 Ignjatović, A. - Manojlović Pintar, O. Redefinisanje sećanja (1). Str. 33.
203 Stipić, D. (2021). Odnos prema Holokaustu u Jugoslaviji 1945-1991. Doktorska
disertacija (333). Beograd: Filozofski fakultet; Isti. (2016). U borbi protiv zaborava:
jevrejska zajednica u Jugoslaviji i očuvanje sećanja na Holokaust 1945-1955. Godišnjak
za društvenu istoriju. 2, 94; Vervat, S. (2018). Sećanje na Holokaust u jugoslovenskoj
i postjugoslovenskoj književnosti: transnacionalne dimenzije traumatskih sećanja
na Balkanu. U Holokaust i filozofija (106); Sanja Petrović Todosijević piše da analiza
odnosa kolaboracionističke uprave u okupiranoj Srbiji “prema imovini građana jevrejskog
porekla otvara još jedno značajno pitanje a to je pitanje odnosa šire zajednice tzv. “običnih
građana”, odnosno posmatrača, kako prema “jevrejskoj imovini” tako i prema Holokaustu
kao genocidu koji je izvršen nad jevrejskim narodom u Drugom svetskom ratu” – prema:
Petrović Todosijević, S. Odnos Gradskog poglavarstva u Šapcu prema imovini šabačkih
Jevreja i Jevreja iz kladovskog transporta 1941–1944. Str. 142–143.
204 Manojlović Pintar, O., Ignjatović, A. (2008). Prostori selektovanih memorija: Staro
sajmište u Beogradu i sećanje na Drugi svetski rat. U Kultura sjećanja: 1941. Povijesni
lomovi i svladavanje prošlosti 97 (109).
205 Intervju – dr Ruben Fuks, “Vreme”, br. 1294, Beograd 22. oktobar 2015. Između
decembra 1948. i oktobra 1952. iz Jugoslavije u Izrael uputilo se, navodi Milan
Radovanović, pet talasa organizirane emigracije. Jugoslaviju je tada napustilo 7.739
iseljenika, to jest 62% pripadnika jevrejske zajednice u ovoj državi.
206 Registrovanim jevrejskim opštinama priznato je pravo da se u njihovo vlasništvo
prenese imovina koja potpada pod ovu kategoriju. Savezu jevrejskih opština Srbije iz
republičkog budžeta narednih 25 godina biće isplaćivano 950.000 eura godišnje. Srbija
je donošenjem ovog zakonskog akta ispunila obavezu preuzetu potpisivanjem deklaracije
iz Terezina 2009. o restituciji jevrejske imovine, kojom se obavezala da će “učiniti svaki
napor da ispravi posledice nepravedne zaplene imovine u vreme holokausta”. U Zakonu
se izražavaju saosjećanje, solidarnost i razumijevanje Republike Srbije za stradanje Jevreja
na njenoj teritoriji, ali se eksplicitno odriče svaka odgovornost Republike Srbije za patnje i
štetu nanijetu žrtvama holokausta i drugim žrtvama nacizma na njenoj teritoriji, u uslovima
okupacije – prema: Stupar, I. (18. februar 2016). Pravda za jevrejsku zajednicu. Vreme, 1311.