Page 82 - NOVOPAZARSKI ZBORNIK 45

82 S. Bandžović, Novopazarski jevreji: tragovi u historiji i vremenu

ni koncentracioni logor s “rasnim imenom”. Nedićeva Specijalna policija (VII
180
odsjek Odjeljenja specijalne policije), pripadnici Srpske državne straže i Srpskog
dobrovoljačkog korpusa hapsili su i isporučivali Nijemcima prvo beogradske, a
potom i Jevreje širom Srbije. Vlada narodnog spasa Milana Nedića donijela je
181
niz uredbi s antisemitskom sadržinom. Princip “čiste” nacije obuhvatio je sve sfere
društvenog života. Pri zapošljavanju u državnoj službi kandidati su trebali priložiti
dokaze da su Srbi i “arijevskog porekla”, da u porodicama nisu imali “jevrejske ili
ciganske krvi”. Potvrde su izdavale opštinske vlasti. Jevrejstvo je označeno za
182
180 Ignjatović, A., Manojlović Pintar, O. (2008). Redefinisanje sećanja (1). Helsinška
povelja. 115–116, 33. U “Nedićevoj Srbiji”, uključujući i Banat, stradalo je oko 16.000
Jevreja. Nedićeva administracija pružala je nacistima logističku podršku u “konačnom
rešenju” u Srbiji – vidi: Byford, J. (2005). Potiskivanje i poricanje antisemitizma: sećanje
na vladiku Nikolaja Velimirovića u savremenoj srpskoj pravoslavnoj kulturi. Beograd. Str.
113, nap. 9. Jovan Byford ukazuje da holokaust “ne počinje onog momenta kada se grupa
Jevreja nađe pred streljačkim vodom ili u gasnoj komori, nego mnogo ranije”. On obuhvata
i ono što su radile Nedićeve vlasti, “a to je registracija Jevreja, konfiskacija njihove imovine,
internacija u logore, čuvanje tih logora i slično” – prema: Most Radija Slobodna Evropa: U
potrazi za idealnim pretkom, “Oslobođenje”, Sarajevo 14. decembar 2009, 43.
181 Božović, B. Stradanje Jevreja u okupiranom Beogradu 1941–1944. Str. 241–250;
Koljanin, M. (2021). Uloga srpske policije u holokaustu na nemačkom okupacionom
području u Srbiji. U Zbornik radova Konferencija Jevrejski logor Zemun i Prihvatni logor
Zemun prošlost-sadašnjost-budućnost (58–59). Gestapo je u Specijalnu policiju delegirao
svog predstavnika koji je pratio njen rad. Prvoj grupi Jevreja u Beogradu Nedićevi žandarmi
su 8. decembra 1941. dostavili naredbu da se, prema unaprijed utvrđenom redosljedu,
prijave Specijalnoj policiji, radi upućivanja u logor na Beogradskom sajmištu. U pozivu je
naznačeno da svako može poneti “samo onoliko prtljaga i posteljine koliko može nositi”
uključujući “jedan pribor za jelo, pokrivač i jelo za jedan dan”. Prilikom prijavljivanja u
policiji, Jevreji su morali predati i ključeve svojih stanova, kuća i podruma, uvezane, s
prikačenim parčetom kartona na kojem je stajalo ime vlasnika i adresu. Onima koji se ne
odazovu pozivu, prijetila je najstrožija kazna. Već narednog dana, u Judenlager Semlin –
Jevrejski logor u Zemunu – počele su da stižu prve kolone zatočenika – vidi. Bajford, J.
Holokaust u Srbiji – Staro sajmište, https://pescanik.net/holokaust-u-srbiji-staro-sajmiste/.
182 Kvislinške vlasti su 21. oktobra 1941. objavile Osnovnu uredbu o Univerzitetu, čiji
je član 27. glasio da “Jevreji i Cigani ne mogu biti slušaoci Univerziteta (visokih škola)”.
U Uredbi o uvođenju nacionalne službe, koju je Nedićeva vlada donijela 16. decembra,
član 3. glasi da su “od obaveze nacionalne službe [su] izuzeti: (…) Jevreji, cigani i ona
lica, koja ne uživaju građanska časna prava”. U Poslovniku srpske zajednice rada, od 3.
aprila 1942. donesenom u vremenu ubijanja interniranih na Sajmištu otrovnim gasom,
član 20. glasio je: “Jevreji i cigani ne mogu biti članovi Srpske zajednice rada”. Donesena
je 28. augusta 1942. Uredba o pripadanju imovine Jevreja u Srbiji čiji je prvi paragraf
glasio: “Imovina onih Jevreja, koji su 15. aprila 1941. bili državljani bivše Kraljevine
Jugoslavije ili bili bez državljanstva, ako se nalazi na srpskom području, pripada Srbiji bez
ikakve naknade” – vidi: Pisari, M. (2014). Stradanje Roma u Srbiji za vreme Holokausta.
Beograd. Str. 68–69; Milosavljević, O. Holokaust i savremenost. Str. 9.