Page 75 - NOVOPAZARSKI ZBORNIK 45

Novopazarski zbornik, 45/2022, str. 45-94 75

laboratorije u kojima se dokazuje osnovno uvjerenje totalitarizma da je sve mogu-
će, da se ljudi mogu istrebljivati i degraditi, pretvoriti u puke stvari “u nešto što čak
ni životinje nisu”.
144
U Novom Pazaru je 1941. živjela 61 jevrejska porodica s 247 članova.
145
Nijemci su po ulasku u ovaj grad, kao i po drugim gradovima Srbije, i ovdje odmah
pozvali Jevreje u opštinu, da se zvanično registriraju. Ubrzo je, kao i širom Srbije,
146
na osnovu donesenih uredbi, uslijedila i naredba za njih koja je sadržala odredbe o
popisivanju njihove imovine, zabrani izlaska iz grada, ograničeno kretanje do 16
sati, obilježavanje njihovih kuća i radnji, te posebne ulice za kretanje. Određene su
bile prodavnice, dve-tri u gradu, u kojima su Jevreji kupovali namirnice uz bonove.
Jedna od njih bila je i prodavnica Ahmeta Karaahmetovića. On se nije držao tablica
i kontigenta određenog za Jevreje, nego im je davao više od dozvoljene količine.
147
Njemačke naredbe u pogledu obaveza Jevreja realizirala je opštinska uprava. Ona
je pozvala predstavnike Jevreja i sve ih upoznala sa sadržinom njemačkih naredbi.
Naglašene su stroge kaznene mjere za one koji ih se ne pridržavaju. Tada su im podi-
jeljene žute trake sa šestokrakom zvijezdom i oznakom JUDE za sve Jevreje. Opština
je trake dobila od njemačke Ortskomande (Komanda mjesta). Jevreji su morali nositi
žute trake. Njihove radnje su dobile natpise “Juden Gescheft” (jevrejska radnja). Oni
su zadržali radnje kao nominalni vlasnici, ali nisu mogli da trguju i da nabavljaju robu.
Nisu smjeli pokazivati novac, niti davati novac drugima da im nabave robu. Rečeno
im je i da će se oficirska menza Ortskomande izdržavati od novca jevrejskih porodica,
čije će prikupljanje sprovoditi opštinska uprava. Nijemci su uzeli za svoje potrebe
148
nekoliko najboljih kuća s namještajem i pokućstvom; za vojne ustanove i stanove
oficira u gradu oduzimali su od Jevreja spavaće sobe, ormane, radioaparate, pisaće
stolove, krevete s posteljinom, ćilime i druge stvari. 149
Radna obaveza je pogađala Jevreje u cijeloj Srbiji pod njemačkom upravom.
Postojala je za sve jevrejske muškarce između 14 i 60 godina, i za žene između 16 i 40.

144 Arent, H. (1999). Izvori totalitarizma. Beograd. Str. 445.
145 Mentović, M., Ajbl, M. Jevreji Novog Pazara i okoline. Str. 78. Ejup Mušović
navodi da su oni zatekli “oko 240 Jevreja. Ovde su uračunata i četiri člana jedne porodice
iz Tutina, koji su tih dana došli u Novi Pazar” – vidi: Mušović, E. Nešto o novopazarskim
Jevrejima i njihovoj sudbini u Drugom svetskom ratu. Str.151.
146 Prema nekim navodima spisak Jevreja, njihovih radnji, kuća i druge imovine,
predao je Ortskomandi električar Stevan Fišer, vojvođanski Nijemac – vidi: Mušović, E.
Novopazarski Jevreji. Str. 27.
147 Mentović, M., Ajbl, M. Jevreji Novog Pazara i okoline. Str. 79.
148 Radović, M. Hronika Novog Pazara u NOB-u. Str. 134; Živković, M. Novi Pazar
pod okupacijom i sudbina novopazarskih Jevreja. Str. 201.
149 Radović, M. Hronika Novog Pazara u NOB-u. Str. 132; Isti, KPJ i NOP u Novom Pazaru
za vreme okupacije u Drugom svetskom ratu, 302. Kuća braće Bahar, u Podhamamu, uzeta
je za potrebe SD policije (Sicherheitsdienst), dok je kuća Samuela Konfortija Sumbulika
korišćena kao javna kuća za potrebe njemačkih vojnika. U kući Binja Bahara stanovali su
njemački oficiri – vidi: Radović, M. Iz novopazarskih hronika. Str. 165–166.