Page 67 - NOVOPAZARSKI ZBORNIK 45

Novopazarski zbornik, 45/2022, str. 45-94 67

jevrejska čaršija”. Jevreji su bili aktivni i u javnim poslovima za potrebe grada. 107
106
Tokom 1936. kada je započeo mandat predsjednika jevrejske opštine Leona
Bahara, donijete su odluke o ograđivanju, uređenju i čuvanju groblja u Potoku;
izgradnji nove sinagoge i podizanju opštinskog doma. Uspješno je izvršena od-
108
luka vezana za uređenje i zaštitu groblja. Izrada projekta za gradnju sinagoge i
opštinskog doma povjerena je inžinjeru Mihailovu Balašovu. U tome mu je, kako
piše Miodrag Radović, pomagao Leon Bahar, službenik “Jevrejske banke” koji je
honorarno vodio finansije jevrejske opštine. Uz izradu projekata, prikupljana su i
sredstva za gradnju. David Levi, sekretar Saveza Jevrejskih veroispovednih opšti-
na Jugoslavije (SJVOJ), posjetio je u aprilu i maju 1937. neke jevrejske opštine,
pa i onu u Novom Pazaru. O tome je sačinio izvještaj Izvršnom odboru SJVOJ. U
njemu je, između ostalog, naveo da je jevrejska opština u Novom Pazaru “jedna
od najbolje vođenih opština. Jedno, s toga, što ima na čelu čoveka koji je sklon
naprednim shvatanjima, a drugo zato što administraciju vodi stručno lice, jedan

106 Krivokapić, G. (2002). Oklop bez viteza (o socijalnim osnovama i organizacionoj
strukturi Narodne radikalne stranke u Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca (1918-1929).
Beograd. Str. 167. Vodeća ličnost među lokalnim radikalima bio je Živko Šušić, okružni
načelnik, koji je važio kao “veliki neprijatelj Muslimana”. Jednom prilikom 1922. on je
išao fijakerom u Rašku. Preobučen u uniformu žandarmerijskog oficira Jusuf Mehonjić,
jedan od najpoznatijih sandžačkih odmetnika, sa svojom družinom sačekao je dva ili tri
fijakera kod Tolove kačare, na putu Raška – Novi Pazar. U jednom je bio Živko Šušić. Kako
ga odmetnici nisu poznavali, umjesto njega ubili su Jevrejina Papa, koji je bio u jednom od
fijakera. Ranjen je i Jevrejin Binjo Bahar, a poginuo je i jedan žandar. Mehonjić je potom
s družinom pobjegao. Šušić je iz zahvalnosti, što je ostao živ, docnije poslao Baharovog
sinovca Menahema na studije prava u Beograd. Bio je to prvi jevrejski student iz Novog
Pazara. Menahem je u augustu 1932. nastradao u saobraćajnoj nesreći u Beogradu – upor.
Novi Pazar i okolina. Str. 291–292; Mentović, M. – Ajbl, M. Jevreji Novog Pazara i
okoline. Str. 74; Mušović, E. Novi Pazar i okolina od 1912-1941. godine. Str. 26; Radović,
M. (1998). Efendijina sećanja i kazivanja. Novi Pazar. Str. 123; Damjanović, M. O jednom
dokumentu jevrejske veroispovedne opštine Novi Pazar iz 1937. godine. Str. 138.
107 O tome podatke pružaju zapisnici Odbora opštine Novopazarske. Njeni odbornici
su bili: Jako Bahar Mošović, Uriel Alhalel, Jeroham Papo, Binjo Bahar, Josif Izrael, Civi
Konforti i Leon Bahar koji je to najduže bio (1926–1941) te član užih odbora. Neki su
Jevreji bili angažirani kao građanske sudije, zamjenici pri okružnom sudu, porotnici,
članovi raznih odbora i komisija (ukupno njih 23), dajući doprinos rješavanju više
društvenih, privrednih, kulturnih i drugih pitanja razvoja grada. Jakov Bahar zv. Jaki,
službenik opštine Novopazarske (1928–1939), obavljao je dužnost privremenog trošarinca
i gradskog stražara. Neki jevrejski mladići bili su članovi gimnastičko-sokolskog društva
(Sokol Kraljevine Jugoslavije). Isak Papo i Isak Montija, učenici niže gimnazije, kao
sokoli bili su vrlo cijenjeni u jevrejskoj zajednici – prema: Mentović, M. - Ajbl, M. Jevreji
Novog Pazara i okoline. Str. 72–73.
108 Jevreji su u Novom Pazaru koristili staro “Grčko groblje” u Svojboru, dok nisu
obezbijedili svoje u mahali Potok. Ono potiče iz prve polovine XVIII stoljeća – prema:
Mentović, M. – Ajbl, M. Jevreji Novog Pazara i okoline. Str. 24.