Page 65 - NOVOPAZARSKI ZBORNIK 45

Novopazarski zbornik, 45/2022, str. 45-94 65

dine. Rabin je bio Cadik Konforti (1905–1938). Jevreji su u Novom Pazaru po-
98
97
sjedovali 75 kuća, 32 dućana, 25 njiva: 33 porodice su se bavile trgovinom, osam
zanatima, sedam su bile službeničke, tri radničke i jedna ugostiteljska. Mada su
99
Jevreji prihvatali uticaje sredine, prevashodno u sferama materijalnog, a dijelom i
kulturnog sadržaja, veza s izvornom kulturom i vlastitom religijom ostala je čvrsta.
Nisu se ženili i udavali s pripadnicima drugih naroda. Bili su složni, međusobno
se pomagali, u dobrim odnosima i s ostalim građanima. Nastojali su da nijedan
100
član zajednice ne bude u lošem materijalnom položaju. U sinagogi su imali i kasu,
gdje je čuvan novac za siromašne sunarodnike. U odnosu na svoju brojnost bili su
obrazovani. Školske 1930/31. u gradskoj gimnaziji upisano je 16 njihove djece.
Među prvima su počeli da šalju žensku djecu u škole. U vjersku školu (meldar),
101
u sklopu sinagoge, jevrejska djeca su išla od pete godine života. Učitelj je do 1941.
bio haham Jeruham Konforti, zv. Senjor Rubi. On je tu službu vršio preko 30 go-
dina. Jevreji su održavali veze s ostalim jevrejskim opštinama u Jugoslaviji, pratili

97 Ćirić, J. (2009). Nema više Ćifutske ćuprije. U Jevrejski pregled 6 (8). Beograd.
98 Prvi pisani podatak o rabinima u Novom Pazaru odnosi se na vrijeme pred kraj
osmanske uprave, kada je rabin bio Pinkasa Isak. Njega je 1912. zamijenio Uriel Alhalel,
koji je došao iz Kragujevca. Priznat je 1919. za rabinera i vjeroučitelja srpsko-jevrejske
opštine. Tada mu je, kao učitelju Mojsijeve vere, koji je učio srpsku djecu, Opština grada
odobrila iz opštinske kase isplatu stanarine. Dužnost rabina, učitelja, kao i dužnost šihtera
obavljao je do 1921., kada je “tražio premeštaj u Smederevo, zbog pritiska i pretnji
muslimanskih sugrađana zbog njegove saradnje sa srpskim vlastima”, a iste godine…“
pobjegao je iz grada jer su mu smrću pretili kačaci. Svešteničku i vjeroučiteljsku dužnost
potom je obavljao Jeroham Avram Konforti od 1922. do 1938, a od 1938. njegov sin Cadik
Konforti koji je završio Ješivu (viša škola za rabine) u Sarajevu – prema: Damjanović, M.,
Đokić, B. (2017). Rabini u Kraljevini Srbiji tokom Prvog svetskog rata. U Zbornik radova
s međunarodnog savetovanja [sa temom] “Elite u Velikom ratu”. Novi Sad (490-491);
Mentović, M. – Ajbl, M. Jevreji Novog Pazara i okoline. Str. 67–68.
99 Radović, M. (1999). Jevrejske kuće i dućani u Novom Pazaru. U Novopazarski
zbornik 23 (309). Novi Pazar: Muzej “Ras” Novi Pazar. Tihomir Milojević navodi da
je 1925–1940. manji broj bogatijih Novopazaraca počeo je da kupuje luksuzne i teretne
automobile i autobuse, ali da “Jevreji nisu. Ni jedan Jevrejin u Novom Pazaru nije imao
luksuzni automobil, iako je među njima bilo više bogatih ljudi” – prema: Mentović, M. –
Ajbl, M. Jevreji Novog Pazara i okoline. Str. 138.
100 Mentović, M. Način života i običaji novopazarskih Jevreja. Str. 173. U gradu su se
30-ih godina privremeno nastanili i neki aškenaski Jevreji (apotekar Zdravko Z. Salinger,
Đuro Holander, dentist Aleksandar Nojhaus i dr.) – prema: Damjanović, M. O jednom
dokumentu jevrejske veroispovedne opštine Novi Pazar iz 1937. godine. Str. 136–137.
101 Pohađalo je 36 jevrejske djece 1936. osnovne škole; troje srednje, 11 je bilo u
zanatskoj školi – vidi: Damjanović, M. O jednom dokumentu jevrejske veroispovedne
opštine Novi Pazar iz 1937. godine. Str. 143.