Page 64 - NOVOPAZARSKI ZBORNIK 45

64 S. Bandžović, Novopazarski jevreji: tragovi u historiji i vremenu

Ivkovića, Živote Ivanovića i Eta Murića razvile su svoje poslove. Tri porodice:
93
Konforti, Bahar (braća: Leon zv. Dudo, Moša, Ašer zv. Ašerče) i Papo, isticale su
se bogatstvom i većim trgovačkim poslovima. Ostale jevrejske porodice su bile
više orijentirane na sitniju trgovinu i zanatstvo. Leačo Bahar, zv. Lenče, koji nije
94
uspio kao trgovac, otvorio je kafanu, prekidajući time praksu Jevreja da se bave
samo trgovinom i zanatima.
Jevrejska veroispovedna opština Novi Pazar obuhvatala je i Dugu Poljanu,
Sjenicu, Tutin i Rašku. Jevrejska opština je imala 49 odbornika: iz Novog Pazara
95
46, Sjenice dva i Tutina jednog. Na toj funkciji dočekao je i aprilski rat 1941. go-
96

93 Mentović, M. – Ajbl, M. Jevreji Novog Pazara i okoline. Str. 171. Sumbuliko je imao
tri sina (Sadik, Avram, Aron) i tri ćerke (Mikica, Rašela i Sarina). Njegova žena Sunha je,
zajedno s tri sina i ćerkom Mikicom stradala na Sajmištu 1942, dok je ćerka Rašela, udata
Papo, ubijena 1942. u Kosovskoj Mitrovici. Rat je preživjela ćerka Sarina – vidi: Terzić,
P. – Spahić, T. (2021). Jevrejsko nasleđe u Raškoj oblasti: jevrejsko groblje u Novom
Pazaru, u: Sinagoge i jevrejsko nasleđe u jugoistočnoj Evropi. Novi Sad. Str. 259.
94 Radović, M. (1960). Hronika Novog Pazara u NOB-u, knj. II, rukopis. Novi Pazar.
Str. 131. JVO Novi Pazar je tokom 1936. brojala 287 članova: 149 muškog i 138 ženskog
pola. Samo je 19 Jevreja bilo opštinskih prinosnika. odnosno plaćalo porez, što ukazuje
na nezavidni materijalni položaj novopazarskih Jevreja – vidi: Damjanović, M. O jednom
dokumentu jevrejske veroispovedne opštine Novi Pazar iz 1937. godine. Str. 142.
95 U okviru jevrejske opštine najviše je bilo trgovaca (52): 44 u Novom Pazaru, četiri
u Sjenici, dva u Dugoj Poljani, po jedan u Tutinu i Raški. Službenika je bilo sedam: u
Novom Pazaru šest i u Raški jedan. Jedan Jevrejin je bio veterinar, a jedan kafedžija. Osim
trgovaca bilo je i limara, berbera, krojača, krojačica i stolara. Službenici su bili trošarinci,
bankari, vjerski i opštinski službenici. Aktivno su radila 93 člana jevrejske opštine, a “tri
porodice nisu imale ni jednog zaposlenog člana domaćinstva i bile su socijalni slučajevi”.
Od muških krojača su bili poznatiji Samuel Bahar, Isak Monti i Adam Konforti, a od limara
Sado Konforti i Hajim Izrael. Neki su Jevreji radili kao šegrti kod Bošnjaka. Kao krojači
kod Nazima Obrovića radili su: Moša Bahar i Icko Montije, a kod Muharema Paljevca kao
berber Avram Bahar. Berberin Juso Bahar, osim šišanja, brijanja i vađenja zuba, liječio je
visok pritisak koristeći pijavice. U berbernici su se mogli dobiti čaj i kafa (“kahve-odžak”).
Montija Menahem, trgovački pomoćnik, obavljao je i poslove ritualnog koljača životinja
– šoheta i ritualnog obrezivača jevrejske muške djece – moela. U gradu je bilo više žena
krojačica. Merjama Bahar iz Ćerčijskog sokaka i njenih devet ćerki su razvili pravu malu
radionicu moderne ženske odjeće. Veći broj jevrejskih domaćica je šio za svoju djecu i sebe,
a ženska djeca su učila krojački zanat – vidi: Radović, M. Jevrejska opština u Novom Pazaru.
Str. 171; Mentović, M. - Ajbl, M. Jevreji Novog Pazara i okoline. Str. 67–68.
96 Raška i Duga Poljana nisu imali odbornike, njihove interese zastupali su rođaci iz
Novog Pazara. Među odbornicima su bile i tri žene.