Page 57 - NOVOPAZARSKI ZBORNIK 45

Novopazarski zbornik, 45/2022, str. 45-94 57

Jevreji u Novom Pazaru imali su svoju opštinu (kehilu) čiji je zvanični naziv
bio: Jevrejska veroispovedna opština Novi Pazar. Najveći dio njihovih običaja
64
bio je vezan za Havru – sinagogu, centar vjerskog, obrazovnog, društvenog života.
Sinagoga, zidana 1857. nalazila se ispod Hamama, pored rijeke Raške, blizu centra
grada. Njena izgradnja je započeta i okončana tokom mandata predsjednika jevrej-
ske opštine Hezkije Bahara-Čelebona. Bila je od ćerpića i visoka, spolja je izgle-
dala kao da je zgrada na dva sprata. Glavna dvorana bila je dužine oko 20 metara.
U sredini je bila uzdignuta platforma (Teva, Bima), s koje se čitala Tora, a ispod
njenih stepenica bila je skrovište svetih knjiga (Geniza). Na istočnom zidu nalazio
se (Aron hakodeš – Sveti orman za smještaj Tore). Uporedo s gradnjom sinagoge
65
podignuta je i ćuprija (most) na Raški. Povezivala je centar grada s mahalom Pod
hamam, gdje je živjelo više jevrejskih porodica. Bila je blizu sinagoge, oko 70
metara nizvodno od glavnog gradskog mosta. Jevreji su je zvali “el-ćupri čiko”.
66

64 U drugoj polovini XIX stoljeća u sastav ove opštine ušla je Sjenica. Između dva svjetska
rata, u njen sastav ušli su Raška 1922; Tutin 1925. i 1930. Duga Poljana. Opština je djelovala
do okupacije Novog Pazara 17. aprila 1941, kada je njen rad nasilno prekinut. U tom periodu
predsjednici opštine su bili: Hezki Bahar – Čelebon (1857); Menahem Montija (1921);
Samuel Bahar (1922); Moric Papo (1925) i Samuel Konforti (1935). Te godine Konforti je
preminuo i za predsjednika je 1936. izabran Leon Bahar. Za raspravljanje bračnih odnosa bio
je formiran Bet-Din, sud od tri člana zajednice. Protiv njegove presude “nije bilo pravnog
leka”. Izbori za opštinu održavani su svake četvrte godine. Prvi izbori su održani 1919, a
posljednji 1939, kada je za predsjednika izabran u drugom mandatu Leon Bahar. Odbor ove
opštine mahom je razmatrao pitanja učešća Jevreja na opštinskim i poslaničkim izborima,
saradnje s organima vlasti i s vjerskim zajednicama, organiziranja vjerske nastave za đake,
školovanje djece, školovanje rabina, vođenje matičnih knjiga, pomoći jevrejskim društvima,
probleme staračkih domaćinstava, pomoći siromašnim porodicama i učešća u komunalnim
akcijama – prema: Mentović, M. – Ajbl, M. Jevreji Novog Pazara i okoline. Str. 19.
65 Na maloj galeriji (la znogita), duž sjevernog zida bila je ograda s drvenim rešetkama
iza koje su se molile žene. Pored ove dvorane postojala je još jedna prostorija gdje su se
održavali sastanci i sjednice Jevrejske opštine i gdje su djeca pohađala vjersku školu. Ova
prostorija je korišćena i kao čitaonica. Finansirala se skromno, iz dobrovoljnih priloga i
poklona – prema: Mentović, M. – Ajbl, M. Jevreji Novog Pazara i okoline. Str. 21–22.
66 Sve do njenog rušenja 1960, radi zatvaranja ulice u toku izgradnje Doma kulture,
Novopazarci su je zvali “jevrejska”, “jahudijska” ili “čifutska” ćuprija – vidi: Mentović,
M. (2007). Način života i običaji novopazarskih Jevreja. U Novopazarski zbornik 30
(174). Novi Pazar: Muzej “Ras” Novi Pazar; Radović, M. (2006). Jevrejska opština u
Novom Pazaru. U Novopazarski zbornik 29 (172). Novi Pazar: Muzej “Ras” Novi Pazar;
Mentović, M. – Ajbl, M. Jevreji Novog Pazara i okoline. Str. 22.