Page 56 - NOVOPAZARSKI ZBORNIK 45
P. 56
56 S. Bandžović, Novopazarski jevreji: tragovi u historiji i vremenu
Također su mnogo radni Srbi i doseljenici iz Bosne i drugih mjesta. Drugi su, u
pravom smislu te riječi, lijeni. Kao da svoje živote prose od tuđeg rada”. Mento
60
Mentović i Mirjana Ajbl navode da sve do kraja osmanske uprave, do 1912. na teri-
toriji Novog Pazara “nema podataka o izgonu ili diskriminaciji” Jevreja. U gradu
61
je, nakon Prvog balkanskog rata i ulaska u granice Kraljevine Srbije, 1913. bilo
222 Jevreja. Bogatstvo nekih jevrejskih trgovačkih porodica uvećavalo se nakon
62
ratova 1912–1913, za vrijeme Kraljevine Srbije, tokom Prvog svjetskog rata, kao i
u periodu između dva svjetska rata. 63
60 Ibrić, s. (2014). Novi Pazar 1910. godine u opisu turskog novinara Ahmed Šerifa. U
Novopazarski zbornik 37 (115). Novi Pazar: Muzej “Ras” Novi Pazar.
61 Nikola Albahari Salaćanin navodi 2019, podsjećajući na dobre muslimansko-jevrejske
odnose, da se u uglu jedne prostorije Gazi Isa-begovog hamama (XV stoljeće), u njegovom
ženskom dijelu – halvatu, nalazi neobična kada ili bazen, izgrađen znatno kasnije od
hamama. U pitanju je mikve – jevrejsko obredno kupatilo, jedan od najvažnijih objekata
u svakoj jevrejskoj zajednici koja drži do tradicije, namijenjeno ritualnom pročišćenju.
Napravljeno je uz dozvolu osmanskih vlasti, dimenzija 166 x 82 cm, visine oko jednog
metra, sa sagrađenim malim stepeništem za ulaz i izlaz – vidi: N. Albahari Salaćanin,
Mikve u Novom Pazaru, Novopazarski zbornik, br. 42, Novi Pazar 2019, 218–219. U
nekoliko sarajevskih hamama (Gazi Husrev-begov, Firuz-begov, Isa-begov) postojali su
također bazeni za obavljanje teville, predbračnog ritualnog pranja Jevreja – vidi: Nilević,
B. Jevrejski hod kroz bosansku historiju. Str. 105.
62 Živković, M. (2016). Novi Pazar pod okupacijom i sudbina novopazarskih Jevreja.
Baština. Sv. 41, 198.
63 Ajbl, M. (2002). Tragična sudbina novopazarskih Jevreja. U Novopazarski zbornik 26
(253). Novi Pazar: Muzej “Ras” Novi Pazar. Površne analize prema zanimanjima Jevreja
pokazuju da je “bogatih bilo samo tridesetak ili oko 10%”. Kod Jevreja je postojao nepisani
zakon da siromašne sunarodnike materijalno pomažu. Ako bi se neko od njih ogriješio dva
puta o poslovne ili moralne norme, više mu se nije pomagalo – vidi: Mentović, M. – Ajbl,
M. Jevreji Novog Pazara i okoline. Str. 64.