Page 65 - NOVOPAZARSKI ZBORNIK 44-2021

Novopazarski zbornik, 44/2021, str. 41-77 65

kao nagrada za nasilje i krvoproliće nad muslimanskim življem kao i heroizam
u ratu“. Crnogorski doseljenici, žustri i plahoviti, sa preseljenjem su postali
172
nemarni i neradni: „čardaci i zgrade ubrzo postaju zapušteni i njive zaparaložene,
voćnjaci propadaju, pa doseljenici ubrzo postaju prava sirotinja“.
173
Zemlja u Zagaraču, na Cijevni i Omerbežićima dodijeljena je Kučima i
Bratonožićima. U Zeti su se 1882-1893. naselili Cetinjani, Kosjeri, Ljubotinjci,
Cuce, Njeguši, Šestani, Bjelopavlići, Leškopoljci, Komorani i drugi. Neki
muslimani su i ubijani da bi se drugi primorali na iseljavanje. Crnogorski
174
seljak vidio je u zaposjedanju zemlje priliku da se oslobodi bijede. Muslimanski
zemljoposjednik je potisnut na beznačajnu marginu „sa koje se njegovo dozivanje
nije čulo“. Vlasti su im dozvoljavale da prodaju kuće i zemljište, ali su potajno
izdavale upute da se od njih ništa ne kupuje, pod izgovorom da nemaju novca,
računajući da će te posjede dobiti uz nikakvu ili malu nadoknadu. Crna Gora
175
je smatrala da nema nikakvih međunarodnih obaveza prema muslimanima.
176
Već 1881. prišlo se oduzimanju zemlje koju su iseljenici ostavljali na obrađivanje
muslimanima - državljanima Crne Gore. Naseljenici i starosjedioci u Kolašinu,
Poljima i Gornjim Vasojevićima su odbili da plaćaju četvrtinu. Na tom području
je konfiscirano 20.000 rala obradive površine (ralo = 1.820 kvadratnih metara). Za
to je Crna Gora platila svega 180.000 groša, i to na ime godišnje četvrtine u roku
od tri godine. Kralj Nikola sebi je uzeo velike posjede u Spužu, Baru, Podgorici,
Zeti, Ulcinju, Žabljaku, na Skadarskom jezeru, Danilovgradu, Nikšiću, Kolašinu, i
drugim mjestima. Crnogorci su nastavili sa upadima u krajeve Donjeg Kolašina,
177
što je izazvalo i kontraakcije naoružanih muhadžirskih grupa. Kaza Donji
178
Kolašin, sa sjedištem u Šahovićima, bila je bez gradskog naselja. Imala je tri
172 Dedijer, V. (1991). Veliki buntovnik Milovan Đilas. Beograd. Str. 113.
173 Božović, G. (1935). Kolašinske razure. Politika. Beograd. 9. decembar 1935.
Jedan od potomaka muhadžira iz Kolašina je docnije govorio: “I poslije sto godina
odkako smo izašli iz Kolašina još sebe imenujemo njegovim imenom - Kolašinci-i
koji god dunjalučki haliluk ovatanimo, mjestu nadjenemo ime - Novi Kolašin ili Stari
Kolašin ili - Donji Kolašin ili - Gornji Kolašin ili - Mali Kolašin-ili Anadolski Kolašin
ili, samo - Kolašin, kako ko i kako gdje - a oni koji su nas iz njega izagnali, ni danas,
poslije sto godina življenja u Kolašinu, sebe ne zovu - Kolašincima” - cit. prema: Š.
Alomerović, Kolašinski muhadžeri, Mak, br. 2-3, Novi Pazar 1994, 41.
174 Memić, M. (1996). Istrebljivanje Bošnjaka-Muslimana i otimanje njihovih
teritorija. Sandžak­Bosna. 19. Mainz BRD 31. oktobar - 7. novembar 1996.
175 Neki su Kolašinci, pozivajući se na proklamacije knjaza Nikole 1881. pokušali, ali
bez uspjeha, da se vrate na svoju zemlju, koju su u međuvremenu zaposjeli Crnogorci.
176 Degan, V. (1972). Međunarodno uređenje položaja Muslimana sa osvrtom na
uređenje položaja drugih vjerskih i narodnosnih skupina na području Jugoslavije.
Prilozi. 8, 69-70. Sarajevo.
177 Istorija srpskog naroda. knj. VI, tom I, 208-210.
178 Kostić, M. (1965). O brojnom, socijalno-ekonomskom i političkom stanju Srba
pod Turcima u Novopazarskom Sandžaku posle Berlinskog kongresa (1878). Istorijski
časopis. Knj. XIV-XV, 404. Beograd.