Page 64 - NOVOPAZARSKI ZBORNIK 44-2021

64 S. Bandžović, Tokovi i posljedice deosmanizacije balkana u XIX stoljeću...

Novi talas iseljavanja iz kolašinskog kraja, započet u ljeto 1879, završio se
krajem septembra iste godine. Neki su to nazivali „bježanijom“. Na iseljavanju
165
164
je u Kolašinu radio kapetan Iso Papić. Osiromašeni iseljenici iz Gornjeg Kolašina
nisu se lako mirili sa činjenicom da je Kolašin pripao Crnoj Gori, pa su, potpomagani
od Donjokolašinaca, prelazili crnogorsku granicu, vršili napade i pljačke. Među
organizatorima tih upada su bili Fejzaga Kalić iz Lijeske, hodža Mehmed Gušmirović
iz Bijelog Polja. Naseljavanjem Moračana i Rovčana u kolašinskom kraju otvoreno
166
je poprište sukoba sa Bošnjacima koji su se zadržali u Poljima. Na opustjelim
posjedima u Poljima 1883. naseljeno je 287 pravoslavnih porodica iz Jezera, Lijeve
Rijeke, Vasojevića, Rovčana i Moračana. Sukobi na ovom području su okončani
167
u noći između 23. i 24. marta 1886. kada su Morački i Rovački bataljoni, tobože
mimo suglasnosti vlade na Cetinju, upali u Polja, a Bošnjaci pruživši nedovoljan
otpor, pobjegli preko Tare. Fejzaga Kalić i hodža Gušmir su, prije toga, sa svojim
grupama otišli da pomognu Plavljanima i Gusinjanima, misleći da Crnogorci ne
smiju napasti Polja. Usamljeni Zeko Lalević, sa malobrojnom jedinicom, nije uspio
da odbrani Polja. Nasilno pripajanje Polja Crnoj Gori u Istanbulu nije izazvalo
veće uznemirenje, pa su se duhovi ubrzo smirili. Sultan je poručio knjazu Nikoli
da zbog „malog“ graničnog nesporazuma njihovo prijateljstvo neće oslabiti.
168
Muslimani su se iselili iz gornjekolašinskog kraja. Bjelopoljski kraj je bio „naprosto
zagušen izbjeglicama“. Kako se svi muhadžiri nisu mogli zbrinuti, oni su išli i u
druge krajeve Sandžaka. Rušenje džamije u Kolašinu 1887. bio je još jedan znak
preostalom muslimanskom življu da se brzo iseli. 169
U Poljima Kolašinskim zemlja je podijeljena nakon iseljavanja Bošnjaka.
Njihova zemlja je mahom data ustanicima iz Polja Kolašinskih, a u manjem broju
i iz drugih krajeva. Novodobijeni krajevi su bili bogati šumama i pašnjacima.
Osnovni princip diobe zemlje bio je podjela na muške glave. Svaka muška glava
dobila je po šest rala zemlje. Iseljavanjem muslimana iz Polja pravoslavne čifčije
170
su postali slobodni seljaci. U neka sela poljske kapetanije uselile su se Crnogorci,
kao u Bjelojeviće, gdje su ranije živjeli samo muslimani, a djelimično i u Podbišće
i Štitaricu. Gotovo sva zemlja u Kolašinskoj oblasti je oduzeta muslimanima,
171
„koje su Crnogorci poubijali ili prognali iz osvojenih oblasti. Čak su i njihova
groblja sravnjena sa zemljom... Zaposedanje muslimanskih imanja smatrano je
164 Po nekim statističkim podacima iz 1879. u kolašinskom srezu živjelo je 7.732 muslimana
i 4.642 hrišćanina, bjelopoljskoj kazi 20.236 muslimana i 6.000 hrišćana, pljevaljskoj 12.080
muslimana i 10.965 hrišćana; opšir. E. Mušović, Muslimani Crne Gore, 126-127.
165 Đogović, A. (2001). Bošnjaci Vitomirice. Peć. Str. 49-50.
166 Rakočević, N. Iseljavanje Muslimana. Str. 262-263.
167 Pejović, Đ. (1961). Naseljavanje Kolašina i Polja. Istorijski zapisi. 3, 384-389. Titograd.
168 Ražnatović, N. (1987). O razgraničenju Crne Gore i Turske (1881-1887). Istorijski
zapisi. 1, 114. Titograd.
169 Šarkinović, H. (1997). Bošnjaci od Načertanija do Memoranduma. Podgorica. Str. 68.
170 Rakočević, N. Borbe Crnogoraca za Kolašin i iseljavanje muslimana. Str. 292.
171 Rakočević, N. Iseljavanje Muslimana. Str. 274.