Page 70 - NOVOPAZARSKI ZBORNIK 44-2021

70 S. Bandžović, Tokovi i posljedice deosmanizacije balkana u XIX stoljeću...

kako je nikla jedna „nova sirotinjska četvrt Hamidije Ševar, mahala koja je nastala
od okupljenih izbjeglica muslimana iz Nikšića“.
218
Ivan Kosančić je navodio da se po Sandžaku „protežu gusta naselja
muhadžirska između Kamene Gore, Zvijezde i Babine, na granici pljevaljske i
prijepoljske kaze, zatim u novovaroškoj kazi na Manguri, ispod Tikve na Krivoj
kaldrmi, kod sela Draževića i u Međugorju. Zatim rastureno je dosta muhadžirskih
naselja po Rogozni i po Deževi“. Vlasti iz Sjenice i Nove Varoši su slale lažne
izvještaje višim organima da se muhadžirima daje državna, carska zemlja, jer se
seoske utrine i pašnjaci po zakonu nisu smjeli dodjeljivati. U krajevima Limske
219
doline: Priboju, Prijepolju i Novoj Varoši uticaj muhadžira je bio veći. Neki su
220
se bavili i trgovinom. Srpska vlada je prateći, preko svoje obavještajne mreže,
221
naseljavanje muhadžira, vodila računa da se srpski seljaci ne iseljavaju previše
u Srbiju, da njihova imanja ne bi pripala „Turcima“. Muhadžiri, naseljeni
222
u Manguri, u novovaroškom kraju, na utrinama i pašnjacima, bez alata i stoke,
oskudno su živjeli. U izvještajima srpske javorske carinarnice 1890. isticano je da
223
Austro-Ugarska snažno pokreće „muhamedanski element iz Bosne i Hercegovine
u Novo-Pazarski sandžak, a sa druge strane Kolašinci izmiču se od Crnogorske
granice, te se i oni amo nastanjuju, a srpskome elementu dolazi duša u konopac i
više mu na ovaj način nije moguće živeti. Navala Turaka iz Bosne i Hercegovine i
Kolašina je tako velika da se već nemaju đe smeštati“. U aprilu 1890. iz Sjenice
224
je preseljeno 80 porodica, pristiglih iz Hercegovine i Kolašina, u Maleš, gdje im
je vlast obećala dati zemlju, sjeme i stoku. Tu su došli u sukob sa Bugarima, pa je
bilo mrtvih na obe strane. Tokom tog mjeseca došlo je i do sukoba kolašinskih
225
muhadžira na Kopaoniku sa tamo naseljenim Crnogorcima zbog otimanja stoke.
226
218 Šćepanović, Ž. (1979). Srednje Polimlje i Potarje. Beograd. Str. 233.
U Pljevljima je živjelo i oko 50 muhadžirskih porodica iz Nikšića. Spretno i marljivo su se
bavile raznim vrstama manjih poslova. Uz to, ti Nikšićani, prema austrougarskim navodima,
“prepredeni, raspusni, lično hrabri i skloni grupnim borbama” – vidi: G. Tomović, Detaljni
opis sandžaka Plevlje 1899. godine, Glasnik Zavičajnog muzeja, knj. 6, Pljevlja 2007, 41.
219 Šalipurović, V. Raonička buna, II. Str. 15.
220 Mušović, E. (1983). Nikšićani i Kolašinci u Sandžaku. U Novopazarski zbornik,
br. 7 (96-97). Novi Pazar.
221 Stanković, T. Putne beleške po Staroj Srbiji 1871­1898. Str. 200-201.
222 Arhiv Srbije (AS), fond arhive Ministarstva inostranih dela Srbije (MIDS),
Političko-prosvetno odeljenje (PPO), 1900, f. 3.
223 Novovaroški kraj kroz istoriju: od neolita do 1941. Nova Varoš 1991. Str. 153.
224 Avdić, A. (1989). Prilog proučavanju iseljavanja Srba iz Novopazarskog Sandžaka.
U Novopazarski zbornik, br. 13 (116). Novi Pazar
225 Avdić, A. (1985). Opšti pogled na migraciona kretanja muslimanskog stanovništva
na Balkanu od kraja XIX veka do zaključenja jugoslovensko-turske konvencije (11. jula
1938. godine). U Novopazarski zbornik, br. 9 (148). Novi Pazar.
226 Avdić, A. (1987). Hajdučka i komitska delatnost u Sandžaku. U Novopazarski
zbornik, br. 11 (147). Novi Pazar.