Page 50 - NOVOPAZARSKI ZBORNIK 44-2021

50 S. Bandžović, Tokovi i posljedice deosmanizacije balkana u XIX stoljeću...

Od sredine XIX u ovom kraju dolazilo je do čestih sukoba. Kolašinski kraj
je tada bio u sastavu Novopazarskog sandžaka i Prijepoljskog kadiluka. Knjaz
68
Danilo je podstrekivao Crnogorce da „ulaze u tuđe zemlje i da ćeraju pljenove,
od kojih se glavno daje njemu, a on prestupnike pokriva“. Crnogorci, iz plemena
69
Vasojevića, Donje i Gornje Morače, Rovaca, Jezera, Šaranaca, Lijeve rijeke i
dijelom Kuča, napali su Kolašin „leglo turskih zlica“ krajem jula 1858. i popalili
katune na Sinjajevini i sela: Lipovo, Trebaljevo i Štitaricu. Napravili su od Kolašina
„grdilo“. Ubijeno je i u kućama popaljeno više stotina lica. U napadu su, pored
70
muškaraca, stradali žene i djeca. Napadači su sa sobom odnijeli i brojne odsječene
glave ubijenih ljudi. Kolašin je bio skoro opustošen. Čak su i žene iz Vasojevića
prinosile slamu i sijeno za paljenje kuća, paleći i ubijajući kao „muške glave“.
71
Spaljene su sve kuće i zgrade: „vjekovna mržnja gajena prema porobljivačima i
zlikovcima strahovito se izlila na kolašinske Turke“. Kolašin je za nekoliko sati
72
postao ruševinom, a njegovi branioci „gorjeli su sa svojim gradom“. Vuk Popović
73
je pisao Vuku Karadžiću da su sve kuće zapaljene: „i nehtevši se mnogi predati
živi, 1.000 ih je kažu, u svojim kućama izgorjelo, 1.000 zarobljeno, a toliko ih je
posječeno“. Opljačkano je sve što se moglo odnijeti. Kolašin ipak nije pripao
74
Crnogorcima. Da bi očuvao autoritet, knjaz Danilo je izdao, pod spoljnim pritiskom,
nakon pohare „najstrožu naredbu na cio narod koji je učestvovao u pohari Kolašina,
da sve što nije utrošeno“, pogotovo stoku, vrati Kolašincima. Vasojevići i ostali
Brđani morali da vrate dio plijena. Na zahtjeve iz Kolašina osmanskim vlastima
75
da ih vojno osnaže, odgovarano im je „da se ne prihvataju oružja“.
76

68 Šačić, M. (2000). Kolašinci. Beograd. 62.
69 Milićević, J. (1973). Pokušaj Đorđa Petrovića Njegoša, predsednika Crnogorskog
senata, da u borbi protiv kneza Nikole pridobije velike sile. Istorijski glasnik. 2, 102.
70 Vuković, G. (1932). Vojvoda Miljan Vuković i Vasojevići 1826­1886. Cetinje. 22-27.
71 Šljivo, G. (1998). Bosna i Hercegovina 1854­1860. Landshut. 390-391.
72 Vešović, R. (1930). Iz doba četovanja oko Kolašina. Zapisi. knj. VI, 2, 105-107. Cetinje.
73 Vujačić, M. (1952). Znameniti crnogorski i hercegovački junaci, knj. II. Beograd.
124-125.
Nakon crnogorskog napada na muslimane 1858., Porta je uputila pismo Francuskoj,
smatrajući da je ona na strani Crnogoraca. U pismu se, pored opisa izvršenih zločina,
kada su, između ostalog, njenim vojnicima odsječeni nosevi, ističe: “Nas nazivaju
varvarima ali ni jedan Turčin ne bi izvršio svireposti za koje se okrivljuju vaši novi
štićenici. Nadamo se da će se istina obelodaniti i da će se u Francuskoj već jednom znati
da li je dovoljno biti hrišćanin pa biti civilizovan” - Zapisi, god. XIII, knj. XXIV, Cetinje
decembar 1940, 350.
74 Dašić, M. (1979). Hajdučija i četovanje na gornjim tokovima Lima i Tare od sredine
XIX vijeka do početka velike Velike istočne krize (1878-1878), (dalje: Hajdučija i četovanje
na gornjim tokovima Lima i Tare). Istorijski zapisi. XXXII (LII), br. 1, 10. Titograd.
75 Dašić, M. Hajdučija i četovanje na gornjim tokovima Lima i Tare. 11.
76 Šljivo, G. Bosna i Hercegovina 1854-1860. 400.