Page 17 - Zbornik 40

40/2017 SANDŽAK TOKOM DRUGOG SVJETSKOG RATA 17

trebalo je da u banovini delegira svog predstvnika u rangu pomoćnika bana. Prema
Uredbi za načelnike srezova trebalo je da budu postavljeni pripadnici nacionalne
većine, a zamjenici da budu pripadnici manjine, pod uvjetom da najmanje 25%
stanovnika sreza pripada manjinskoj nacionalnosti. Albanski narodni savez se
opirao sprovođenju ove Uredbe. Na sastanku u Feldkomandanturi u Nišu, 16. i 17.
novembra 1941. godine, predstavnici Albanskog narodnog saveza su upozoreni da
se više ne može raspravljati o autonomiji i da su oni srpski državljani. Dvije strane su
postigle sporazum o uvođenju albanskog jezika u administraciji, formiranju posebne
finansijske uprave za okrug u K. Mitovici i o tome da se albanska žanadrmerija,
od 1. marta 1942. godine, sa istim sastavom i postojećim komandnim osobljem
pripoji Srpskoj državnoj straži i bude njen sastavni dio. Da bi se Italijanima
izbio iz ruku argument koji su oni u pregovorima često isticali, da se italijanskim
interesnim područjem smatraju svi teritoriji na kojima je albansko stanovništvo u
većini, Nijemci su zapovjedili Nedićevoj vladi da, decembra 1941. godine, prilikom
donošenja propisa o ukidanju banovina i novoj teritorijalnoj podjeli, od ovog
područja formira poseban okrug, kojem bi se pripojio i studenički srez sa sjedištem
u Raški. U ovom srezu uopće nije bilo Albanaca. Sa novih 27.988 stanovnika srpske
nacionalnosti, bitno je izmijenjena nacionalna struktura na spornom teritoriju.
Davanjem autonomije ovom dijelu Kosova i Sandžaka (Kosovskomitrovačkom
okrugu) Nijemci bi de jure priznali postojanje albanske većine, što bi Italiju
dovelo u položaj da obnovi zahtjev za pripajanje Albaniji. Već 25. aprila 1942.
godine, u K. Mitrovicu i Novi Pazar, a 26. aprila u Vučitrnu i Podujevu, ušli su,
istina u simbličnom broju, pripadnici kvinsliške Srpske državne straže. Komandant
albanske žandarmerije Bajazit Boletini je od strane Milana Nedića unaprijeđen u
čin srpskog majora, a kasnije potpukovnika, imenujući ga za okružnog komandanta
Srpske državne straže. Mješovita vlast je funkcionirala do oslobođenja.
16
Tokom jula mjeseca na susjednim teritorijama, koje su pripale Nezavisnoj
Državi Hrvatskoj i okupiranoj Crnoj Gori, počinje oružani ustanak protiv okupatora
i njegovih pomagača. Zbog toga u novopazarskom garnizonu vlada uznemirenost,
pojačavaju se mjere obezbjeđenja i pripravnosti. U više navrata Italijani i ustaše iz
susjednih garnizona traže pomoć od Nijemaca, koju im oni odbijaju, jer se i sami
sa raspoloživim snagama ne osjećaju sigurnim. Komandant njemačkog bataljona
u Novom Pazaru, kapetan Gajsler, morao je da rješava mnoštvo problema, s
obzirom da su borbe s druge strane granice u italijanskoj zoni ugrožavale i područje
zaposjednuto njegovim jedinicama i da su diktirale stalnu opreznost i pripravnost.
Na osnovu sporazuma njemačkih i italijanskih okupacionih snaga, od 23.
aprila 1941. godine, u njemačku okupacionu zonu su ušli: Priboj, Nova Varoš,
Sjenica i Novi Pazar, dok je italijanskoj okupacionoj zoni pripala teritorija Pljevalja,
Bijelog Polja, Prijepolja i Tutina. Njemačka je ovakvom podjelom nastojala da
zadrži kontrolu nad magistralnim sandžačkim drumom. 17

16 Isto, str.205-207
17 Dr. Nadežda Jovanović, Rifat Burdžović Tršo, Beograd 1973, str. 52