Page 15 - Zbornik 40

40/2017 SANDŽAK TOKOM DRUGOG SVJETSKOG RATA 15

suprotnosti interesa. Uprkos italijanskim protivljenjima, razgraničenje je odgovaralo
isključivo njemačkim interesima. S manjim ispravkama, koje su obavljene u toku
1942. godine, u njemačkoj okupacionoj zoni ostali su okruzi: Kosovskomitrovački
bez Ibarskog Kolašina, odnosno dijela udaljenog 10 km zapodno od željezničke
pruge Kraljevo – Skoplje koji je predan Italijanima, Deževski, Lapski i Vučitrnski,
kojem je pridodan manji dio Prištinskog sreza sa selom Miloševom. Kosovska
Mitrovica bila je potrebna Nijemcima, u prvom redu zbog rudnika Trepče. Ostala tri
sreza trebala su služiti kao izvori radne snage. Osim toga, Nijemcima je odgovarao
i strategijski položaj ovih teritorija, jer s juga je zatvarao ulaz u Ibarsku klisuru, a
služio je i kao povoljna mogućnost za kontroliranje dijela Kosova koje je pripalo
Italijanima, odnosno Albaniji, koja se nalazila pod italijanskom okupacijom. 11
Ovaj dio Kosova i Sandžaka trebao je biti sastavni dio Srbije kojom je, u
početku, upravljao Savet komesara, kojim je predsjedavao Milan Aćimović (predratni
Stojadinovićev ministar unustrašnjih poslova. Ovakva njemačka odluka izazvala je
negodovanje Albanaca i demonstracije koje su održane 23. maja 1941. godine. 12
Kada su krajem maja 1941. godine, dijelovi 717. posadne divizije smijenili
jedinice koje su prvobitno zaposjele ovu teritoriju, u Novi Pazar je kao posadna
jedinica stigao 2. bataljon 737. pješadijskog puka sa štabom i četama. Krajem jula i
početkom augusta bile su to 5. i 6. četa (7. i 8. u Raški) sa manjim dijelovima uz štab
bataljona. Komanda mjesta, ogranci feld-žandarmerije i carinske straže, istureno
odjeljenje Tajne vojne policije i obavještajni punktovi, upotpunjavali su ukupnu
snagu njemačkog okupatora u Novom Pazaru.
Deževski srez je bio jedno od najsiromašnijih područja u Srbiji. Novi Pazar
je imao preko 10.000 stanovnika, a srez četiri puta više, naseljenih u 299 sela,
raspodijeljenih u 11 opština.
Rukovodeća grupacija u Novom Pazaru je djelovala pod jakim utjecajem
Ferhat-bega Drage (inače proitalijanski orijentiranog) i „Albanskog nacionalnog
saveza“. Taj utjecaj se osjetio i na sjednici Albanskog komiteta (odomaćeni naziv
za sreski ogranak Albanskog nacionalnog saveza) koja je održana 16. juna 1941.
godine i na kojoj je proklamovana odluka o priključenju ovog kraja „Velikoj
Albaniji“. Ova sjednica i odluka su bile proračaunat pokušaj pritiska na njemačke
okupacione snage i srpske kvinsliške vlasti, koji je ostao bez značajnijih posljedica.
Dakle, još jedan pokušaj da se Kosovskomitrovački okrug izdvoji iz Aćimovićevske
i Nedićevske Srbije i pripoji Albaniji koja je bila pod italijanskom dominacijom.
13
Ovo je bio dio strateških poteza i mnogobrojnih pregovora između Albanaca,
Nijemaca i Saveta komesara iz Beograda, koji su imali potpuno različite stavove.
Savet komesara je želio da se i u dijelu Kosova i Sandžaka pod njemačkom
kontrolom, koji je zvanično bio dio Srbije, uspostavi vlast koja će odražavati takvo

11 Isto, str. 196
12 Isto, str. 197-198
13 Miodrag Radović, Ejup Mušović, Borci novopazarskog kraja pali u NOR-u, Novi Pazar 1974,
str. 15-25