Page 12 - Zbornik 40

12 Esad Rahić 40/2017

ovaj okrug bio u sastavu Srbije, ali sa posebnim statusom, a vremenom je trebalo
ostvariti dvovlašće albanske i srpske kvinsliške garniture.
4
Vjerovatno da niko ovakvom podjelom Kosova nije bio zadovoljan: Italijani,
što nisu dobili cijelo Kosovo, Nijemci, što su propustili da zadrže i rudnik „Kosovo“
u Obiliću, koji je snabdijevao Trepču ugljem (lignitom), Bugari, što nisu dobili „veći
zalogaj“. Ovo pitanje nije samo bilo uzrokom trvenja između okupacionih snaga,
već i između lokalnog stanovništva i njihovih liderskih nacionalnih vođstava.
Dok su Kosovo podijelila tri okupatora: italijanski, njemački i bugarski,
Sandžak će biti predmet podjele između Nijemaca i Italijana. Što se tiče tertitorije
Raške i Ibarske doline, kao i novopazarskog kraja, ona je bila u sastavu okupirane
Srbije, kojoj su Nijemci priključili i „svoj“ dio Kosova.
Njemačka vojna sila je već prvih dana okupacije, uporedo sa stvaranjem
prvih ortskomandantura (komandi mjesta), počela da rješava i pitanje civilne uprave.
Tako je komandant 60. motorizovane divizije, general Eberhardt, požurio da sazove
skup albanskih prvaka već 21. aprila 1941, u Kosovskoj Mitrovici, u dvorani hotela
„Jadran“. Na ovom skupu su učestvovali predstavnici Kosova, Novog Pazara i
Sjenice, i to: za Mitrovicu, Džafer Deva, za Sjenicu, Omer Ćinić i Emin Čerkez, za
Novi Pazar, Aćif Hadžiahmetović i Ahmed Daca, za Vučitrn, Jahja Hadži Džemajli,
za Prištinu, Ilijaz Hadži Džemajli, za Podujevo, Šaćir Halili (zvani Hodža Visoka),
za Drenicu, Jusuf Gradica, Miftar Huseini, Sadik Zejneli, Mustafa Ibrahimi, za Istok,
Sadik Rama i Rustem Sadrija, za Peć, Sejfedin Begoli, Dževat Begoli, Peter Lorenci,
Paul Lorenci. U njemačkom zapisniku sa ovog skupa kaže se da je „dosadašnja
državna vlast ratom izgubila svaki autoritet“ i da „vođi albanske narodnosti moraju
sada preuzeti vlast“. Odlučeno je da Albanci preuzmu sreske i opštinske organe vlasti,
finansije, sudstvo, školstvo i drugo pod nadzorom njemačkih ortskomandantura. Za
onaj dio Kosova, koji je bio pod njemačkom upravom, trebala je da se uspostavi,
po ovom planu, autonomna albanska vlast. Skup je održan prije nego što su u Beču
5
završeni razgovori o teritorijalnoj podjeli Jugoslavije, prije nego što je postignut
dogovor o razgraničenju okupacionih zona na Kosovu i prije nego su donijete odluke
o njihovom statusu. Njemački general je na skupu u Mitrovici, predao civilnu vlast
na zaposjednutoj teritoriji Kosova i novopazarskog dijela Sandžaka predstavnicima
Albanaca, spremnim na saradnju sa okupatorima. Ovaj skup će imati veliki utjecaj
na daljne odnose između albanskih i srpskih nacionalnih garnitura. Nijemci će
kasnije odbaciti ovu Eberhardtovu inicijativu kao štetnu po njemačke inerese na
ovom prostoru (imajući u vidu italijanske zahtjeve i pretenzije prema istom prostoru
i rudniku Trepča). Stoga su kasnije vršili ogromne pritiske na albansko vođstvo iz
ovih krajeva, da postignu sporazum sa Aćimovićem o svojevrsnoj podjeli vlasti u
Kosovskom okrugu i o njegovom posebnom statusu u pogledu vlasti.

4 Ali Hadri, Okupacioni sistem na Kosovu i Metohiji, Jugoslovenski istorijski časopis, Beograd
1965, br. 2; Ali Hadri, Narodnooslobodilački pokret na Kosovu 1941-1945, Priština 1973, str. 89-
130; Kosovka Mitrovica i okolina, str. 255-267
5 Milorad Vavić, XHafer Deva, Zagreb 1985, str.193-194