Page 16 - Zbornik 40

16 Esad Rahić 40/2017

stanje. Albanci su željeli pripajanje ovog dijela Velikoj Albaniji ili u najmanju ruku
potpunu autonomiju za ovaj dio Kosova i Sandžaka, u okviru koje će Albanci imati
cjelokupnu vlast na terenu, odlučno odbijajući da ova teritorija bude pod srpskom
upravom. Pod pritiskom Nijemaca, 17. juna, u Beogradu je došlo do pregovora
sa Savetom komesara. Na čelu pregovaračkog tima je bio Džafer Deva, a članovi
delegacije Šaban Mustafa, Aćif Bljuta i Bahrija Abdurahmanović. Oni su za
Kosovskomitrovački okrug tažili status koji je tada u okviru Srbije imao Banat.
Zatim su postavili zahtjeve u pogledu činovnika u sudstvu, školstvu, poštama
i saobraćajnim ustanovama. Uskoro je došla i druga delegacija koja je odbijala
bilo kakav kontakt sa srpskim vlastima, obraćajući se italijanskom poslanstvu s
molbom da ono utječe na njemačku okupacionu upravu, kako bi se donijela odluka
o priključenju ovog okruga Albaniji. Oni su zahtjev proširili i na Sjenicu, kako bi
uspostavili zajedničku granicu sa Pavelićevom NDH. 14
Kada im je na kraju postalo savršeno jasno da moraju pregovrati sa Savetom
komesara, 12. jula 1941. došlo je do prvih ozbiljnih pregovora. Savet komesara se
19. jula složio da postoji potreba da se revidiraju agrarni odnosi, koji su postojali
u Kraljevini Jugoslaviji, a za 1941. godinu je odlučeno, da u okrugu Kosovska
Mitrovica čifluk-sahibije imaju pravo na jednu četvrtinu čistog uroda od žetve i
plodova sa imanja oduzetih agrarnom reformom poslije Prvog svjetskog rata.
Kasnije su feudalni odnosi ozakonjeni propisima Nedićeve vlade i primijenjivani
su sve do oslobođenja. Naime, krajem augusta 1941. godine, Savet komesara u
Srbiji zamijenjen je vladom „Narodnog spasa“ sa armijskim generalom bivše
jugoslovenske vojske Milanom Nedićem na čelu (Milan Aćimović je u ovoj vladi
bio ministar unutrašnjih poslova). Kao rezultat uredbi Aćimovićevog komeserijata
i Nedićeve vlade i u ovom kraju su obnovljeni tragovi feudalnih odnosa, ponovnim
uvođenjem četvrtine, koju su od seljaka ubirali age i begovi, kao nekadašnji
sopstvenici feudalnih posjeda koji su im agrarnom reformom oduzeti. U Novom
Pazaru je živjelo preko 300 porodica bivših aga i begova. Ubiranje četvrtine počelo
je u julu 1941, a završilo se novembra 1944. godine. Međutim, bilo je i takvih aga i
begova koji ovo pravo nisu htjeli koristiti. 15
Augusta 1941. godine, Albanci su umjesto Kosovskog komiteta formirali
novu organizaciju – Albanski narodni savez. Sjedište glavnog rukovodstva je bilo
u Kosovskoj Mitrovici, a u srezovima i opštinama su osnovane sreske i mjesne
organizacije. Na osnivačkoj skupštini prevagu su odnijeli predstavnici poitalijanske
struje. Za predsjednika Saveza izabran je Ali Draga (sin Ferhat-bega Drage) koji je
time dobio i titulu vođe albanske narodnosne grupe.
Uz podršku Nijemaca, 6. augusta 1941. godine, Savet komesara je usvojio
Uredbu o uređenju i upravi u oblasti Kosova. Predviđeno je da ovu ovu oblast
sastavljaju srezovi K. Mitrovica, Novi Pazar, Vučitrn i Podujevo i da će ona potpadati
pod Drinsku banovinu, čije je sjedište bilo u Užicu. Albanska narodnosna grupa

14 Milorad Vavić, XHafer Deva, str. 202
15 Isto, str. 203