Page 22 - Zbornik 40

22 Esad Rahić 40/2017

i Galvnog štaba za Sandžak je bilo u selu Radoinji, kod Nove Varoši na granici
Srbije i Sandžaka, radi što češće i neposrednije veze s CK KPJ i Vrhovnim štabom
u oslobođenom Užicu. 31
Oblasni komitat KPJ za Sandžak i sreski komiteti KPJ povezali su čvršće i
ojačali rad organizacija KPJ i SKOJ-a, stvorili vojne partizanske jedinice i široku
mrežu organa narodne vlasti. U septembru i oktobru formirane su Zlatarska,
Mileševska, Pljevaljska, Sjenička i Bjelopoljska, a u novembru i Pribojska
partizanska četa. Čete su u početku bile sastavljene od članova i kandidata KPJ i
članova SKOJ-a. Vodeći oštre borbe tokom septembra, oktobra i novembra protiv
Italijana, četnika i muslimanske milicije i djelujući politički u narodu, ove čete su do
decembra 1941. godine narasle na ukupno 800 boraca. U decembru 1941. i januaru
1942. čete su prerasle u partizanske bataljone, a u prvoj polovini 1942, na području
između Tare i Lima, u partizanske odrede. Krajem 1941. i početkom 1942. stvorene
su i pozadinske vojno-teritorijalne partizanske jedinice: čete i bataljoni, čije ljudstvo
se pretežno nalazilo i radilo kod svojih kuća, a prikupljalo, uglavnom za vrijeme
borbe. U jesen 1941. na slobodnoj teritoriji Sandžaka je organizirana široka mreža
NOO. Glavne snage itlalijanske divizije „Pusterija“, dio divizije „Venecja“ i dijelovi
njemačke 717. divizije nalazili su se samo u gradovima. Sva ostala teritorija bila je
slobodna, osim Brodareva, Komarana, Hisardžika, Deževskog i Štavičkog sreza, i
dijela Sjeničkog sreza, gdje su se nalazile jače snage muslimanske milicije, albanske
žandarmerije i četničke grupe Draže Mihailovića. 32
Napad Crnogorskog NOP odreda za operacije u Sandžaku (3.690 boraca) na
italijanski garnizon u Pljevljima (2.000 vojnika), 1. decembra 1941, nije doveo do
oslobođenja ovog grada, iako su u žestokim borbama poginula 208 i ranjena 272 borca. 33
Narod pljevaljskog, mileševskog i pribojskog kraja oduševljeno je dočekao i
34 pozdravio Crnogorski partizanski odred zbog operacija u Sandžaku. Istovremeno,
u Sandžak je, početkom decembra 1941, sa Vrhovnim štabom i CK KPJ, odstupila
glavnina partizanskih jedinica iz Zapadne Srbije i Šumadije. Nova Varoš, koju su
od italijanskog okupatora, 4. decembra 1941, oslobodile srbijanske i sandžačke
partizanske jedinice i njena okolina, postale su sjedište Oblasnog komiteta KPJ i
Glavnog štaba NOP odreda za Sandžak, dijela Pokrajinskog komitata KPJ i Glavnog
štaba NOP odreda za Srbiju, a od 1. do 20 decembra i CK KPJ i Vrhovnog štaba
sa Titom na čelu. Proširena je i učvršćena slobodna teritorija između Lima i Uvca.
Tako su Nova Varoš i njena prijepoljska okolina bile svojevrsni nastavak Užičke
Republike. Vrhovni štab i Centralni komitet KPJ su 7. decembra, u selu Drenovi kod
Prijepolja, donijeli odluku o formiranju Prve proleterske brigade i odredili bataljone
koji će ući u njen sastav. Ova je odluka sprovedena u djelo 22. decembra u mjestu
Rudo u Bosni.

31 Bogdan Gledović, Srbija u ratu i revoluciji, Beograd 1971, str. 382-385
32 Danilo Jauković, Sandžak u NOR-u, Vojnoistorijski glasnik, br. 5/1960, str. 25-26
33 Zbornik III, 1, dok. 147, 155; III, dok. 6, 153
34 Zbornik III, 1, dok. 190; Vladimir Dedijer, Dnevnik, I, Beograd 1946, str. 64-70