Page 13 - Zbornik 40

40/2017 SANDŽAK TOKOM DRUGOG SVJETSKOG RATA 13

Naređenjem prvog vojnog zapovjednika za Srbiju, general-potpukovnika
Helmuta Ferstera, od 2. maja 1941, ortskomandanture (potčinjene vojnom
zapovjedniku) mijenjaju naziv u Krajskomandanture (okružne komande).
Ortskomantantura I/861 u Kosovskoj Mitrovici postaje Krajskomandantura 861,
u sastavu Feldkomandanture 916. u Užicu. Krajskomandantura u Kosovskoj
Mitrovici bila je nadležna za Kosovskomitrovački, Vučitrnski, Lapski, Studenički
i Deževski srez, tj. za područje od 4.568 km , na kome je živjelo oko 190.000
2
stanovnika. Krajskomandantura 861 bila je naprije potčinjena Feldkomandanturi
809 u Užicu, zatim Feldkomandanturi 809 u Nišu i najzad Feldkomandanturi 610
u Vrnjačkoj Banji i Čačku. Na čelu Krajskomandanture 861 bio je kapetan Fridrih,
koji je bio poznat po neprijateljskom rasploženju prema Srbima i Crnogorcima,
i po prijateljstvu s Džaferom Devom i Albancima. U Novom Pazaru i Raški su
ostale ortskomandanture. Decembra 1941, Krajskomandantura 861 je prešla iz K.
Mitrovice u Valjevo, a iz Šapca je u K. Mitrovicu došla Krajskomandantura 838 s
kapetanom Lageom na čelu, kojega su Albanci tretirali kao srbofila.
6
Pored sopstvenih snaga (vojnih komandi i jedinica, policijskih i obavještajnih
centara, aparata okupacione vojne uprave i dr.) Nijemci su za obezbjeđenje
okuapcione vlasti upotrebljavali i domaće naoružane formacije, žandarmeriju i
policju, organe kvinsliške vlasti i političke organizacije koje su stvorene i djelovale
pod okriljem okupatora. Na teritoriji tri kosovska sreza, Novog Pazara i Raške, već je
u početku stvorena lokalna vlast. Po naredbi Nijemaca, u tri kosovska sreza i Novom
Pazaru, adminstrativnu vlast preuzela je albanska i muslimanska milicija, a u Raški
su obnovljelni stari organi vlasti. U Raški je nastavila da radi stara žandarmerija, dok
su u Kosovskom okrugu, Nijemci formirali Albansku žandarmeriju. Na isti način
je riješeno i pitanje policije. Komanda albanske žandarmerije bila je u Kosovskoj
Mitrovici, a ogranci u Mitrovici, Vučitrnu, Podujevu i Novom Pazaru, dok su se
žandarmerijske stanice nalazile u pojedinim sjedištima opština. Da bi pridobila
albansko stanovništvo u ovom okrugu, okupatorska vlast je davala niz drugih
povlastica lokalnom stanovništvu: davanje civilne vlasti Albancima, stvaranje i
naoružavanje albanskih vojnih i policijskih formacija i grupa, zvanična upotreba
albanskog jezika i zastave, otvaranje albanskih škola, obnavljanje feudalnih odnosa
i pridobijanje aga i begova. 7
Također je pokušao svoj uticaj da vrši preko albanske organizacije „Kosovski
komitet“, koji će kasnije biti poznatiji pod novim nazivom „Albanski narodni savez“,
preko omladinske organizacije ovog saveza itd. Njemački okupator je nastojao da
na srpski i crnogorski živalj utiče obmanama o njihovoj zaštiti od Albanca, govoreći
da ovaj dio Kosova i Sandžaka pripada Srbiji. U ovoj propagandi su se oslanjali i na
Aćimovićevu komesarsku upravu. 8

6 Partizanski odredi Kopaonički, Šaljki i Ibarski, str. 22-23
7 Ali Hadri, Narodnooslobodilački pokret na Kosovu 1941-1945, str. 140-141; Pero Morača,
NOB Jugoslavije 1941-1945, Beogard 1975, str. 16; Isti, Jugoslavija 1941, Beograd 1941, str. 72
8 Ali Hadri, Narodnooslobodilački pokret na Kosovu 1941-1945, str