Page 34 - Zbornik 39

34 Safet Bandžović 39/2016

akciju i pljačku”. Prema Sretenu Vukosavljeviću odnosi u Sandžaku između pra-
91
voslavnih i muslimanskih seljaka su bili dobri dok nisu pristigli muhadžiri iz obla-
sti koje su pripale Crnoj Gori. „Turska agrarna gospoda” ometala je naseljavanje
muhadžira jer od njih, „pošto su bili muslimani, nisu imali koristi”. P. Vlahović
92
piše da su se muhadžiri, pristigli u Novi Pazar, odvajali u odnosu na tamošnje mu-
slimane: „Naime, stariji muslimanski sloj u novopazarskoj okolini predstavljao je
u prošlosti vrstu aristokratije, posebno po gradovima, a uz to je zauzimao gotovo
sva počasna mesta i zvanja. Međutim, useljenici (“muhadžiri”) u odnosu na pome-
nute bili su slabijeg imovnog stanja, uostalom kao i sve druge izbeglice. Zbog toga
su se morali privikavati obradi zemlje, a uz to i pojedinim zanimanjima koja su u
otomanskoj Turskoj smatrana počasnim, kao što su, na primer, bili sarački, potki-
vački i berberski zanat”. U Prijepolju su muhadžiri obučavali domaće Bošnjake
93
nekim zanatima, koje su do tada držali Srbi. Do 1914. svi berberi i nanuldžije bili
su Bošnjaci, kao i dva od tri sarača i dva od tri časovničara. Bilo ih je i u drugim za-
natima i trgovini. Todor Stanković, srpski diplomata, uočavao je da je bilo dosta
94
muhadžira po Sandžaku koji su postali trgovci. U Sjenici su se porodice Zvizdića,
95
Hadžića, Ćemalovića, Ljenovaca i druge, porijeklom iz Hercegovine, posvetile tr-
govini. U Novoj Varoši se manji broj muhadžira bavio zanatima, više ih je bilo kao
96
nadničara. Nekolicina je otvorila svoje trgovine i ta se grupa vremenom uvećavala.
Naseljeno je 1908-1911. oko 150 muhadžirskih porodica zapadno od Lima,
110 u donjem dijelu Limske doline i oko 50 porodica u oblasti Nove Varoši. Do-
seljenici su mahom bile zanatlije, a među onima iz Hercegovine bilo je i trgova-
ca. Muhadžiri su u poljima sastavljali „nova sela zasebno grupisana, obično vrlo
bednog izgleda, najčešće vrlo izdignuta i bez vidnog dodira sa ostalim stanovniš-
tvom”. U pribojskom kraju naseljene su porodice: Praše, Musabegovići iz Čaj-
97
niča, Maglajlije i Lagumdžije iz Rudog, Peštovići i Topalovići iz Sarajeva, Po-
limci iz Polimlja, Čizmići iz Župe kod Višegrada, Ljuce, Hadžihamzići i Rožajci
iz Nikšića, Baždarevići, Marići i Veletovci iz Višegrada. U toku 1912. vlasti su
98
otkupljivale zemlju u sedam sela pljevaljske kaze za naseljavanje muhadžira. Do
1912. naseljeno je 246 porodica u pljevaljskoj i prijepoljskoj kazi, od čega 190
u pljevaljskoj kazi: u Bučju 28, Brvenici 30, Kominima sedam, na Borovači 10,

91 Upor. J. Dedijer, Nova Srbija, Beograd 1913, 289; Novovaroški kraj kroz istoriju, 153.
92 S. Vukosavljević, Istorija seljačko društva, I, I, Beograd 1953, 55.
93 Prema: Novi Pazar i okolina, Beograd 1969, 391-392.
94 M. Radović, Promena u zanimanjima stanovništva opštine Prijepolje od početka ovog veka,
Simpozijum “Seoski dani Sretena Vukosavljevića, IV, Prijepolje 1976, 59; o Prijepolju opšir. M.
Femić, Prijepoljski kraj u prošlosti i vremenu, Prijepolje 1999.
95 T. Stanković, Putne beleške po Staroj Srbiji 1871-1898, 200-201.
96 S. Čukanović, Ljudi i događaji, rukopis, Sjenica, 46.
97 G. Gravier, Novopazarski Sandžak, (preštampano iz Književnog glasnika, Beograd 1913),
Novi Pazar 1977, 10-12; B. Hrabak, Novopazarski sandžak u poslednjoj etapi otomanske vladavine
(1908-1912), 108.
98 A. Bejtić, Priboj na Limu pod osmanlijskom vlašću 1418-1912, Sarajevo 1945, 30.