Page 32 - Zbornik 39

32 Safet Bandžović 39/2016

muhadžira muhamedanaca iz Bosne” među Srbima vlada ogorčenje. Prokopije
78
Šiljak iz Pljevalja 28. aprila 1911. ukazuje vladi u Beogradu: „Nemile vesti po
naš narod - muhadžeri neprestano izbijaju. I pored onoga što je poslanik Vasfi-bej
obećao da se ovde neće ništa davati muhadžerima, ipak se daje i naseljavaju ih.
Zbog njihovog naseljavanja došla su mnoga naša sela u vrlo nezgodan položaj. U
selu Oćevini biće nemoguće i samoj našoj školi opstati, jedno što su zauzeli zemlji-
šte do same škole i oko škole, drugo što su zauzeli zemljište između srpskih sela
(Kakmuža, Šljivanskog, Pliješevine) koja su slala decu u tu školu, te je nemoguće
deci prolaziti kraj njihovog sela”. Srbi su strahovali da će vlasti muhadžirima
79
dodijeliti zemlju oko manastira Svete Trojice, Banje, Dovolje, Sveto Aranđela i
Mileševe. Milan Rakić, konzul Srbije u Prištini, informirao je u oktobru 1911. vla-
du u Beogradu da muhadžiri iz Bosne neprestano dolaze u pljevaljski kraj, da se
naseljavaju po srpskim čitlucima u okolini manastira Dovolje. Neki imućniji mu-
80
hadžiri kupovali su zemlju od Srba i Bošnjaka. Izvjesni aga Korjenić iz Pljevalja
81
prodao je 14 kuća u Glisnici muhadžirima. Muhadžiri su kupili u pljevaljskom
82
kraju i dva čitluka od Omer-bega Selmanovića. Srpski konzulat iz Prištine javljao
je krajem avgusta 1911. da „muhadžeri iz Bosne neprestano dolaze i naseljavaju se
po merajama (utrinama) i stočnim ispustima, Pljevaljske, Prijepoljske, Pribojske i
Novovaroške kaze. Kako skoro svi starosedeoci po kazama žive najviše od stoke
njima će uskoro biti onemogućen dalji opstanak na tome zemljištu, jer neće imati
gde da izgone stoku na pašu”. U oktobru 1911. slati su iz ovog konzulata u Beo-
83
grad novi izvještaji o pristizanju muhadžira u pljevaljsku kazu, uz procjene da će
oni biti naseljeni između Kruševa, Šuma, Ljuića i Dragoša, da „ima neka moćna
ruka koja protežira muhadžire”. Sava Branković, carinik na Javoru, izvještavao je
84
1. decembra 1911. da se „turske vlasti i suviše angažuju za naseljavanje muhadžira
iz Bosne, što se najbolje vidi iz parnica, koje se u ovom vremenu vode između
turskih vlasti i Srba sopstvenika imanja... Ukratko Turci sistematski rade, da Srbe
iz Sandžaka rasele, a na njihova mesta nasele svoje doseljenike iz Bosne, te na taj
način da onaj ostatak Srba koji ostane u Sandžaku, kao manjinu privežu za sebe i
nateraju na bezuslovnu poslušnost i ropsku potčinjenost Turcima”.
85
78 T. Bošković, Iseljavanje srpskog stanovništva iz Raške oblasti (Sandžaka) u Crnu Goru od
1900. do 1912. godine, 286; J. Bojović, Šaransko-jezerski bataljon u oslobođenju pljevaljskog kraja
1912. godine, 214.
79 AS, MID, PPO, 1912, I-17.
80 Dejan Antić smatra da je nasilje “predstavljalo glavno obeležje muslimanske kolonizacije
izvornih srpskih oblasti”- prema: D. Antić, Uzroci slabljenja demografske pozicije Srba u Staroj
Srbiji na pragu XX veka, Teme, br. 4, Niš 2015, 1455-1456.
81 M. Borisavljević, Agrarna reforma u Novo-Pazarskom Sandžaku (Staroj Rasiji-Raškoj),
Beograd 1928, 5.
82 AS, MID, PPO, 1911, br. 510.
83 AS, MID, PPO, 1912, br. 92.
84 AS, MID, PO, 1911, f. 4; M. Rakić, Konzulska pisma 1905-1911, Beograd 1985, 294.
85 AS, MID, PPO, 1912, br. 487.