Page 26 - Zbornik 39

26 Safet Bandžović 39/2016

vlastima zadavala mnogo problema i izazivala nespokojstvo. Krajem decembra
39
1909. u Skoplju je osnovan „Muhadžirski klub”, koji je, prema odredbama svog
statuta, trebao da osigura sredstva za naseljavanje u Kosovskom vilajetu i „okolini”
bosanskohercegovačkih muhadžira, pomaže doseljenim zanatlijama i poslovnim
ljudima, poduzima mjere za školovanje djece muhadžira i da pribavlja sredstva za
izdržavanje muhadžirskih udovica i siročadi. Bilo je predviđeno osnivanje „filija-
la” ovog kluba u mjestima gdje su živjeli doseljenici iz BiH. Po Jovanu Cvijiću
40
„nema skoro varoši i varošice u Staroj Srbiji i Makedoniji u kojima nema naročitih
mahala sa naseljenim bosanskim muhadžirima“.
41
Balkan treba sagledavati kao cjelinu, jer se može objektivnije shvatiti histo-
rija malih naroda i različitih oblasti samo u okviru šireg geografsko-historijskog
konteksta koji ih obuhvata. Dio bošnjačkih muhadžira naseljavao se od 1878. i po
Sandžaku. Prvi muhadžiri iz krajeva Crne Gore, Hercegovine dolaze još od 1861.
i taj će proces trajati sve do prvih decenija XX stoljeća. Brojni su potomci i mu-
42
hadžirskih porodica koje su došle iz Smederevskog sandžaka nakon 1804, 1833. i
1867. godine. Najbrojnije su doseljene porodice iz Crne Gore i Bosne i Hercego-
vine. Veliku grupu izbjeglica je iz Bosne doveo i pljevaljski muftija Šemsekadić
43
nakon tamošnjeg sloma narodnog otpora 1878. godine. Porta je nastojala da u
44
Sandžaku zadrži muhadžire iz političkih i vojnih razloga, kako se ne bi iseljavali
iz ovih oblasti dalje na istok. Zbog izbijanja nemira pravoslavnog stanovništva
45
1904-1906. vlasti su kolonizirale muhadžire u nemirna sela pljevaljskog, priboj-
skog, novopazarskog, sjeničkog i prijepoljskog kraja koja su bila najviše udaljena
od nadzora osmanskih vlasti. Stanovništvo Nove Varoši se, prema istraživanjima
46
39 Đ. Mikić, Austro-Ugarska i Mladoturci 1908-1912, Banjaluka 1983, 247-248; Β. И. Косик,
Македония и аннексия Боснии и Герцеговины 1908-1909. гг., u: Naučni skup posvećen 80.
godišnjici aneksije Bosne i Hercegovine, 421-423; Г. Тодоровски, Муслиманските иселеници
(Мухаџири) во Македонија по Младотурската револуција, u: Бошнаците на Балканот, Скопје
2003, 35-65; S. Bandžović, Migracioni pokreti bosanskohercegovačkih muhadžira preko Srbije
krajem XIX i početkom XX stoljeća, Novopazarski zbornik, br. 27, Novi Pazar 2003, 177-210; Isti,
Položaj muhadžira iz Bosne i Hercegovine u Makedoniji krajem XIX i početkom XX stoljeća, Stav,
br. 6-7, Tuzla 2004, 78-99; opšir. З. Рамчиловиќ, Бошњаците во Македонија во текот на XX век
со посебен акцент на културата и просветата, Скопје 2014.
40 T. Kraljačić, Iseljavanje iz Bosne i Hercegovine nakon aneksije, 290.
41 J. Cvijić, O iseljavanju bosanskih muhamedanaca, Srpski književni glasnik, knj. 24, Beograd
1910, 906-907.
42 Opšir. S. Bandžović, Muhadžiri u Sandžaku nakon 1878. godine, Mak, br. 25, Novi Pazar 1999,
54-65; Isti, Muhadžiri iz Crne Gore i BiH u Sandžaku nakon 1878. godine, Glasnik, Rijaset IZ u
BiH, br. 3-4, Sarajevo 1999, 261-276.
43 P. Vlahović, Etnički procesi i etničke odrednice Muslimana u Raškoj oblasti, u: Etnički sastav
stanovništva Srbije i Crne Gore i Srbi u SFR Jugoslaviji, Beograd 1993, 162.
44 V. Šalipurović, Ustanak u zapadnom delu Stare Srbije, Titovo Užice 1968, 138.
45 M. Lutovac, Etničke promene u oblastima Stare Raške, Glas SANU, CCCVII, Beograd 1978,
221.
46 I. Grbić, Seljački ustanak u Sandžaku 1904. g., Pregled, sv. 191-192, Sarajevo 1940, 591-