Page 138 - Zbornik 39

138 Azra Hodžić-Čavkić 39/2016

Drugoj je frazi temelj u suri Kurejš. Na kraju se posljednjeg ajeta ove sure
spominje riječ havf čije je značenje u leksikonu govornika sandžačkoga dijalekta
s trah. U ovome se ajetu, s obzirom na činjenicu da pripada jednoj od najkraćih
sura iz Kur’ana, te da se vrlo čes to izgovara prilikom obavljanja namaza, nalazi
značenje s traha, zas trašenos ti u leksemi h– w–f (فوخ). To se značenje prenijelo
i na jezičke jedinice koje nužno nisu povezane s religijskim diskursom i tako se
i upotrebljava. U „Arapsko-bosanskome rječniku“ pod ova tri korijenska konso-
nanta nalazi se sljedeće značenje: prepas ti, uplašiti, učiniti da ga se boje, nadme-
tati se u bojažljivos ti, gledati ko je plašljiviji (Muftić, 2004: 414).

„Koji ih za gladi hrani i od straha štiti“ (Kurejš, 4)

Isti je proces u slučaju lekseme haufluk koja je u bosanski jezik, pretpo-
stavljamo, došla posredstvom turskoga jezika, na šta nas navodi tipično turski
afiks lık odnosno luk, iako ovu leksemu Škaljićev rječnik ne bilježi, kako je to
slučaj s mnoštvom drugih leksema. Ona je u bosanski stigla adaptirana tvorbenim
modelima turskoga jezika, te se ovdje također prilagodila uhu izvornih govornika
bosanskoga jezika (lık>luk). Iako se u ukupnom značenju ove sure ne može naći
direktna veza sa značenjem ovog frazema u sandžačkome dijalektu, ipak se treba
uzeti u obzir veza između denotativnog značenja lekseme h-w-k (strah) i kumula-
tivnog značenja ovog frazema (biti spriječen, biti prestrašen reagirati). Haufluk
(strah) se poima kao objekt koji se može staviti na oči poput mahrame, krpe koja
sprečava subjekta da vidi bilo šta ispred sebe. To metaforiziranje nematerijalnog
u materijalno također doživljava i metonimizaciju te se njegovo značenje parali-
ziranosti usred djelovanja straha aktivira upravo tom slikom. Ovaj se metaftonim
upotrebljava u značenju nemogućnosti reagiranja. Konceptualna metafora koja
aktivira ove kognitivne domene jeste STRAH JE MATERIJALNI OBJEKT.

RAZBITI KAHAR; SKINUTI KAHAR SA SRCA; KAHAR UČINITI NEKOGA

Ova skupina frazema formirana je oko lekseme kahar koja u arapskom je-
ziku (q–h–r) označava onoga koji nadvladava. To je također jedno od Božijih
imena i, u kontekstu poznavanja 99 Božijih imena koje je vrlo rašireno među vjer-
nicima, značenje je blisko i poznato i onima koji vjeru ne prakticiraju dosljedno i
svakodnevno. U svetoj je tradiciji islama pozicija Božijih imena vrlo važna. Ovo
5
5 Sintagmom sveta tradicija ovdje se podrazumijevaju prakse utemeljene na izvorima islama.