Page 125 - Zbornik 39

39/2016 PRILOG RASPRAVI O DOPRINOSU ISLAMA.. 125

S obzirom na to da su se, zbog prirode teritorijalnih osvajanja Osmanlija
koja su se kretala iz pravca istoka prema zapadu, teritorije današnjeg Sandžaka,
najpre i susrele sa novim pravnim poretkom, to su garancije koje je turska država
davala pripadnicima drugih monoteističkih religija, koje kur’anska terminologija,
izdvajajući ih od mnogobožaca distinktivno naziva „narodima knjige“, kada je
37
reč o Novom Pazaru, morale biti primenjivane već od samog osnivanja grada.
Stoga se može reći da je polumilenijumska tradicija verske tolerancije utkana u
same osnove ove, još u to vreme, regionalne mini metropole. Ovo stoga, što grad
nije mogao nastati u pravnom vakuumu, nego u jednoj ozbljnoj imperiji sa već
formiranim pravnim poretkom. Naime, već spomenuta Ahdnama izdata po padu
Carigrada 1453. godine, kojom se je garantovala sloboda ispovedanja hrišćan-
ske vere i obredoslovlja, važila je mutatis mutandis podjednako na celoj teritoriji
Osmanske države. Isto tako podjednako i za sve hrišćane. Ovo, s obzirom na to,
da je Osmanska država istočnu pravoslavnu i zapadnu katoličku crkvu priznavala
kao jednu veru. Nije se u ovim primerima radilo o pojedinačnim i izolovanim
38
slučajevima priznavanja verskih prava, već o imperativnim (jus cogens) norma-
ma islamskog prava koje su bespogovorno pravno obavezivale na teritoriji celoga
Carstva. Konačno, činjenica tako ranog spominjanja Dubrovčana u Novi Pazar,
postavljenjem njihovih konzula, govori ne samo o gradu i njegovom tadašnjem
značaju, već i o vrlo ranom prisustvu dubrovačke zajednice, za koju se često, u
gradovima unutar Osmanskog carstva, koristio izraz ‘Latini’. Tako se pored po-
stojanja tradicionalnog muslimanskog i pravoslavnog hrišćanskog stanovništva,
u Novi Pazar, veoma rano javljaju i njegovi katolički žitelji. U vekovima koji su
usledili, ova je konstatacija samo dodatno potvrđivana. Tako Ejup Mušović piše:

„Evo šta su o Novom Pazaru zapisali putopisci koju su u XVI veku ovuda prošli:
B. Ramberti (1533): ‘Potonje mesto (Novi Pazar) je glasovit trg, velik i pun trgo-
vina i dućana, kršćanskih i turskih; gde stanuju Dubrovčani i drugi trgovci’. ... Katarin
Zeno ističe 1550. godine kako se Novi Pazar prostire na lepom polju te da se u njemu
trguje raznim stvarima ‘koje dolaze iz različitih zemalja a (varoš) je naseljena Turcima,
39
hrišćanskim Srbima, mnogim Dubrovčanima; ima mnogo mošeja i karavan saraja“.
40
Zanimljivo je takođe, da se u Novi Pazar, pored pravoslavnog i katoličkog
hrišćanstva te svakako islama, vrlo rano javlja i jevrejska verska zajednica. Reč je
zapravo o, za to vreme, vrlo značajnoj skupini sefardskih Jevreja, koji u područje

37 Izraz kojim se u Kur’anu označavaju sledbenici Abrahamskih religija.
38 Sidžili kadije kaze Novi Pazar od 1766. do 1768. godine , S osmanskog jezika preveo Ahmed S.
Aličić, Istorijski arhiv „Ras“ ; Sarajevo: Historijski arhiv, Novi Pazar-Sarajevo, 2012, str. 67.
39 Izraz kojim su se često nazivali svi pripadnici muslimanske vere na prostorima Balkana, što je
verujemo učinjeno i u ovom Matkovićevom slučaju koji navodi E. Mušović.
40 Ejup Mušović, Etnički procesi i etnička struktura stanovništva Novog Pazara, Srpska akademija
nauka i umetnosti, Beograd, 1979, str.17.