Page 126 - Zbornik 39

126 Senad Ganić 39/2016

Novog Pazara verovatno dolaze u periodu od XVI veka pa nadalje. Dolaze najpre
u Bosnu i Sarajevo, a zatim u Novi Pazar, i to nakon već progona koji im se do-
godio u Španiji pod Ferdinandom i Izabelom. Put prema nekim izvorima, više od
dve stotine hiljada Jevreja Sefarda, vodio ih je sada ka krajnjem istoku kontinetna.
Na Balkansko poluostrvo, tj. ka još jednom pravnom sistemu u Evropi, koji je
omogućavao versku toleranciju i suživot, koji se u zemljama u to vreme izuzetno
uticajne španske inkvizicije, nije mogao ni zamisiti. Jevreji su u Novi Pazar ostali
sve do 1942. godine, kada su usled nemačke nacističke ratne mašinerije, zauvek
nestali sa ovih prostora.
Da je ova multikonfesionalnost Novog Pazara postojala i u vekovima koji
su usledili nakon osnivanja grada, govori i činjenica da se prisustvo Dubrovčana
tj. katolika u Novom Pazaru beleži i u izvorima Stjepana Ćosića i Nenada Vekari-
ća, koji ističu da su neznatne skupine Dubrovčana tj. katolika u Novom Pazaru
41
bile prisutne u XVIII veku. Sa slabljenjem geostrateškog položaja Novog Pazara,
brojnost Dubrovčana se srazmerno smanjuje. Kada je reč o odnosu pak Osman-
ske države prema pravoslavnom stanovništvu, on se možda dobro može videti iz
jednog zanimljivog novopazarskog sidžila, iz 1766. čiji nam je prevod postao
42
dostupan. Ukazaćemo na neke njegove zanimljive momente:

„Uzvišeni carski znak i carski ferman je sljedeći:

–Neka se od sada odobri svaka vrsta molbe i rješenja koji se odnose na vjerske
propise!
Nek se ne sprečava da mitropoliti i popovi pokazuju ikone /slike/ u svojim ku-
ćama i da čitaju Evanđelje! ...
Neka niko nijednog nemuslimana ako nije njegova volja ne uvodi u silom u
islam!
...
Neka se ne dozvoli da, suprotno uslovima berata, službenici moga dvora i dru-
gi čine nasilje, mitropolitu i njegovim ljudima, zbog konja i mazgi koje jašu, niti
njihovoj djeci!
Neka se od strane službenika moga dvora i drugih ne uzimaju konji i mazge
koje jaše on i njegovi ljudi i njihova djeca i neka se u to ne miješaju!
...
Tako, neka znate i oslonite se na moj carski znak“. 43

41 http://leksikon.muzej-marindrzic.eu/dubrovacka-republika/, pristup na dan, 01. 11. 2017.
42 Objašnjenje: „Sidžili su administrativno-sudske protokolarne knjige u koje su predstavnici
lokalnih sudskih vlasti, kadije ili njihovi pomoćnici naibi, bili obavezni da zavode i upisuju sadržinu
svih akata prispjelih od viših instanci...“; Sidžili kadije kaze Novi Pazar od 1766. do 1768. godine
,op.cit., str. 16.
43 Ibid., str. 63-71.