Page 123 - Zbornik 39

39/2016 PRILOG RASPRAVI O DOPRINOSU ISLAMA.. 123

ogromnog Cartstva. Svakako da se to slabljenje manifestovalo i na pravni poredak
te države, koji je u jednom trenutku postajao anahron i neprilagodljiv. Neki izori
navode i problem sa neposlušnim činovništvom koji su u 19. veku doveli do ra-
zličitih pojava unutar Cartstva :

„kroz čitav 19. vek u Osmanskom carstvu opstala su dva tipa korupcije: prvi se
odnosio na korupciju visokih državnih činovnika, njihovu (ne)kompetentnost, kao i na ne-
moć države da se reformiše u skladu sa duhom vremena; drugi tip korupcije odnosio se na
nepoštenje kako visokih državnih činovnika, tako i širokog činovničkog aparata. Nije bio
redak slučaj da su istaknutiji veziri Osmanskog carstva smatrali kako je upravo korupcija
među visokim turskim državnicima osnovni uzrok sunovrata imperije“. 31

Isti autori ističu i to da je sultan Selim III „neposredno po dolasku na presto
zabranio janičarima da borave u Beogradskom pašaluku“. U ovom periodu česte
32
su i bune unutar Carstva, i to ne samo od strane pokorenog hrišćanskog stanovniš-
tva, već isto tako i od strane naroda koji su masovno prihvatili islam, kao što su
Bošnjaci i Albanci. Ne treba zaboraviti ni činjenicu da u Osmanskom carstvu isto
takođe traju borbe sa šitima na istočnim granicama, i da odnos islamskih uprava
iz prošlosti u nekim periodima nije bio blag prema različitim frakcijama unutar
islamskog učenja.
Ipak, uprkos ovim, čini se nespornim konstatacijama o postepenom uruša-
vanju Osmanske države poslednjih par vekova, isto tako je nesporno, da je period
turske vladavine jednom delu Evrope, u poređenju sa ostatkom kontinenta, doneo
i nekoliko vekova mira i napretka u mnogim segmentima. To znači i kakvu-takvu
mogućnost prosperiteta i unutrašnjeg relativnog mira na ogromnim prostranstvi-
ma. Taj period doneo je i mogućnost neometane komunikacije naroda, roba i uslu-
ga na više kontinenata. Zbog toga se taj period katkad imenuje sintagmom Pax
Ottomanica.
33
U toku ovog dinamičnog i za to vreme, spram ostatka sveta liberalnog prav-
nog poretka Osmanskog carstva, nastaju, naročito na Balkanu, i mnogi gradovi.
Brzina kojom su se neki od njih razvijali, i pravna kultura koja ih je krasila, zavre-
đuje pažnju. Jedan od njih je i Novi Pazar, pa ćemo se u narednim redovima kratko
zadržati na primeru ovog grada.

31 Kristina Jorić, Petar Čolić, „Kratak pregled borbe protiv korupcije u ruskoj i osmanskoj carevini
u prvoj polovini 19. veka“, Filozofija i društvo, 1/ 2013, str. 165.
32 Ibid.
33 Latinskim izrazom „pax“ označava se „manje-više dug period (relativno) opšte stabilnosti u
međunarodnim odnosima. Često je takvo stanje karakterisala izražena dominacija određene sile, pa
se u skladu s tim, ovom terminu dodavao latinizovani naziv odnosne države, da bi se označila njena
vodeća uloga i uticaj. Tako su na npr. Poznati Pax Romana, Pax Britannica i Pax Americana“; Tako:
Boris Krivokapić, Enciklopedijski rečnik međunarodnog prava i međunarodnih odnosa, Službeni
glasnik, Beograd, 2010, str. 754.