Page 118 - Zbornik 39

118 Senad Ganić 39/2016

Dušanovom zakoniku iz 1349. veliki broj odredbi posvećen iskorenjivanju i ka-
žnjavanju jeretika, pri čemu se, prema kritičkom osvrtu Đorđa Bubala, ovaj izraz
u Dušanovom zakoniku katkad odnosi na katolike, a katkad i na bogumile :
10
“6. A za jeres latinsku: hrišćani koji su se obratili u latinski obred, da se vrate opet
u hrišćanstvo. Ako li se ko nađe da nije poslušao i nije se vratio u hrišćanstvo, da se kazni
kako piše u Zakoniku svetih otaca.
…
9. Ako se nađe poluverac oženjen hrišćanskom, ako ushte neka se krsti u hrišćan-
stvo. Ako li se ne krsti, da mu se oduzmu žena i deca i da im (poluverac) da deo od kuće,
a on da se izgna.
10. I jeretik koji se nađe živeći među hrišćanima da se žigoše po obrazu i progna.
Ko bi ga skrivao i taj da se žigoše“. 11

O kažnjavanjima onih koje je katolička crkva proglašavala jereticima, ispi-
sani su tomovi, pre svega zahvaljujući, u tom smislu, vrlo obimnoj protestantskoj
istoriografiji, ali i brojnim tematskim monografijama napisanim o ovoj temi. O
12
inkvzicijskim metodama mučenja heretika izveštava nas Vil Djurant (Will Durant):

„nikakve starosne granice nisu mogle spasti žrtve; devojke od trinaest godina i
žene od osamdeset stavljane su na spravu za mučenje… Krajnja kazna bila je spaljivanje
na lomači. Bila je rezervisana za ljude koji se ocene krivim za ozbiljnu jeres“. 13

U svakom slučaju, prava verskim manjinama u “hrišćanskoj Evropi” pri-
znavana su postepeno i sporo. Tako se tek nekim bilateralnim ugovorima, poput
onog između kralja Mađarske i princa od Transilvanije od 1606, zatim Ugovora
između Švedske i Poljske iz 1660, te Ugovora iz Nejmegena 1678. godine izme-
đu Francuske i Holandije garantuje slobodno ispovedanje vere manjinskim gru-
pama. Ediktom iz Nanta 1598. godine Francuska je normativno uredila, mada,
14
kako ističe profesor Kreća, “do Revolucije samo na papiru” položaj protestanata
na svojoj teritoriji, dok je Engleska tek u periodu od 1698. do 1846. godine donela
dokumenta kojima se garantuje jednakost verskih manjina.
15
10 Đorđe Bubalo (priređivač), Dušanov zakonik, Zavod za udžbenike-Službeni glasnik, Beograd,
2010, str. 151-153.
11 Ibid., 150-152.
12 Videti: Andrew P. Roach, Maja Angelovska Panova, “Punishment of heretics: Comparations
and Contrasts between Western and Eastern Christianity in The Middle Ages”, Journal of History,
Association of the Historians of Republic of Macedonia, XLVII, No. 1, /2012, pp. 145-171.
13 Vil Djurant, Istorija civilizacije, Reformacija, Vojnoizdavački zavod-Narodna knjiga, Beograd,
2004, str. 205-209.
14 Milenko Kreća, Međuunarodno javno pravo, Pravni fakultet Univerziteta u Beogradu, Beograd,
2012, str. 612.
15 Ibid., str. 613.