Page 210 - Novopazarski Zbornik 36

216 Emil Turković НЗ 36/2013

godine su naseljeni u Zvorniku, koji je tada bio u sastavu Bosanskog pašaluka.
Iseljenje muhadžira (arapska reč za izbeglicu) iz Srbije podrazumeva kontinuira-
no iseljavanje muslimana iz Srbije tokom više sukcesivnih etapa. Najmasovnija
iseljenja su se odigrala u periodu Prvog srpskog ustanka, sticanja nezavisnosti
Kneževine Srbije na Berlinskom kongresu 1878. godine i tokom Prvog balkan-
skog rata 1912. godine. U više navrata, veliki broj muslimana, uglavnom Slovena
(današnjih Bošnjaka), Turaka i Albanaca je iseljen iz zemlje. Muhajir ili Mohajir
(arapski: مهاجر) je arapska reč za izbeglicu, useljenika ili iseljenika. Islamski ka-
lendar Hidžra je započeo kada je Muhamed zajedno sa svojim sledbenicima otišao
iz Meke u Medinu. Oni su se zvali Muhajiri. Koren arapske reči za useljenje ili
iseljenje je Hijrat (Galib 2001: 150). Kroz vekove se izraz Muhajir ili Mohajiri
koristio za nekoliko različitih grupa u islamskoj istoriji, od kojih je jedna i balkan-
ski muhadžiri, proterani nakon propasti Osmanskog carstva na ovim prostorima.
U toku XIX stoljeća, u nekoliko navrata, doći će u Bosanskom ejaletu do useljava-
nja dela prognanog muslimanskog stanovništva iz Crne Gore i iz Smederevskog
sandžaka (pašaluka). Seobe muslimana iz Smederevskog sandžaka su započele
već nakon austro-osmanskih ratova 1737–1738. godine. Po mišljenju dr. E. Mu-
šovića malo je ko imao tako tragičnu istoriju i sudbinu kao muhadžiri iz srpske
kneževine, koji su bežali pred oslobodilačkom vojskom. I kaže: „Oni su, poput
Hazara, nestali zajedno sa celokupnom baštinom, sa svim onim što su imali, kao
da nisu ni postojali“. Sandžak je bio jedan od muhadžirskih balkanskih centara u
XIX stoljeću. Po novopazarskom kraju su naseljavani i brojni muhadžiri iz Sme-
derevskog sandžaka nakon 1804, 1833. i 1867. godine. Hercegovački i nikšićki
muhadžiri naselili su se po brojnim selima na Pešteri. Nastanili su se i u selu Ka-
njevina kod Sjenice, gdje od 1878. žive muhadžirske porodice Kadrića (Rustano-
vića), Hodžića, Ciljevića, poreklom iz Gacka, zatim u selima Trijebine, Suhi Do
kod Tutina, Trnavi kod Novog Pazara. Većina muhadžira iz Nikšića, koji su se na-
stanili po sandžačkim gradovima, podigli su svoje mahale (muhadžirske mahale).
Nakon ovih muhadžira, koji su mahom dolazili, odjednom, u velikim skupinama,
uslijedili su i dolasci i muhadžira iz Bosne, graničnih predjela prema Crnoj Gori
koji su pristizali postepeno u većim ili manjim grupama. U Novom Pazaru su
lokalne vlasti, nakon nekih sukoba domaćeg stanovništva sa nikšićkim muhadži-
rima (u kojima je stradao i gradski kajmakam 1878) dozvolile muhadžirima da se
nastane na njegovoj južnoj periferiji. Oni su na Hadžetu formirali svoju mahalu i u
njoj podigli džamiju. Dosta muhadžira je uzelo prezime Nikšić. U sjeničkom kraju
naseljavale su se mahom muhadžirske porodice iz Hercegovine. Muhadžiri su
ostajali na imanjima pešterskih begova u Suvom Dolu, Boljarima, Boroštici, Bio-
cu, Ramoševu (Bandžović 2006: 171–174). Ovakav sled stvari je bio neizbežan
za muslimane na ovim prostorima, s obzirom na Prvi srpski ustanak, postepene
degradacije Osmanskog carstva i pregovora koji su vođeni na višem stupnju od
lokalnih Balkanskih problema, kao konferencije u Kanlidži 1862. godine i Berlin-
skog kongresa 1878. godine, gde se odlukama učesnica ovih konferencija stvorio