Page 214 - Novopazarski Zbornik 36

220 Emil Turković НЗ 36/2013

takođe i pripadnici manjih etničkih grupa kao što su Aškalije, Egipćani, Goranci,
Romi i Turci. Muslimani su većina u oblastima Sandžaka i južne Srbije u gradovi-
ma Novi Pazar oko 90%, Sjenica 80%, Bujanovac oko 60%, Tutin 95% i Preševo
oko 90% stanovništva.
Muslimani u Srbiji su pretežno organizovani u dve zajednice:
• Islamska zajednica Srbije, sa sedištem u Beogradu
• Islamska zajednica u Srbiji, sa sedištem u Novom Pazaru
U Srbiji (bez Kosova) postoji preko 190 džamija od kojih oko 120 u San-
džaku, 60 u južnoj Srbiji, po jedna u Beogradu (Bajrakli džamija), Nišu, Malom
Zvorniku i Subotici (Muhadžir džamija). Postoje i dve medrese — jedna u No-
vom Pazaru kao i islamski fakultet, i jedna u Beogradu. Najpoznatije džamije u
Srbiji su Altun Alem džamija u Novom Pazaru, Sultan Valide u Sjenici i Bajrakli
džamija u Beogradu. Kao prvo, naglašavamo da Islamska zajednica Srbije, isto-
rijski gledano, nikada nije bila deo Islamske zajednice Bosne i Hercegovine, niti
je ikada bila u njenom organizacionom sastavu. Ove dve islamske zajednice su,
od povlačenja Turske u drugoj polovini 19. veka do danas, uvek bile odvojene.
Štaviše, istorijski gledano, Islamska verska zajednica Srbije je „starija“, ona je pre
nastala od Islamske verske zajednice Bosne i Hercegovine. U Bosni i Hercego-
vini, Islamska verska zajednica je nastala 1882. godine, na osnovu pravnih akata
Austrougarske imperije. Naime, posle Berlinskog kongresa, Turska se povukla i
Bosnu i Hercegovinu je okupirala Austrougarska. Islamskom verskom zajedni-
com u Bosni i Hercegovini su rukovodili reis ul ulema i medžlis ulema (savet od
četiri najistaknutija verska prvaka), koje je imenovao Beč, a zatim ih je formalno-
pravno potvrđivao šeih ul islam u Istanbulu. Muslimani su tada činili oko 31 od-
sto stanovništva Bosne i Hercegovine (nešto više od pola miliona) i predstavljali
su, a i danas predstavljaju, najkompaktniju i najbrojniju muslimansku slovensku
zajednicu na Balkanu. Nema sumnje da je njihov položaj u Austrougarskoj bio
nepovoljniji nego u Turskoj, što je dovelo do snažnog pokreta za vakufsku (imo-
vinsku) i mearifsku (obrazovnu) samostalnost, priznatu 1909. godine. Sa druge
strane, politika katoličke Austrougarske je bila jasna — iskoristiti muslimane pro-
tiv Srba, koji su predstavljali najveću opasnost za „crno-žutu“ monarhiju. U tom
smislu, muslimani su od Austrougarske dobijali brojne privilegije na uštrb Srba.
Ustav dozvoljava slobodu veroispovesti, ali Zakon o crkvama i verskim zajedni-
cama iz 2006. godine („Sl. glasnik RS“, br. 36/2006) diskriminiše verske grupe
a nekima uskraćuje pravni status. Ne postoji državna religija, ali većinska Srp-
ska pravoslavna crkva i druge „tradicionalne“ verske zajednice imaju u izvesnoj
meri povlašćen položaj. Poštovanje koje vlast ima prema verskim slobodama i
dalje se umanjuje zbog problematičnog zakona o verama i proizvoljnosti s kojom
Ministarstvo vera primenjuje zakon. Bilo je slučajeva diskriminacije i akata dru-
štvenog nasilja usmerenih protiv predstavnika verskih manjina. Vođe manjinskih
verskih zajednica prijavljivale su vandalske činove, govor mržnje, fizičke napade
i negativne medijske izveštaje u kojima su označeni kao „sekte“, „satanisti“, ili