Page 209 - Novopazarski Zbornik 36

НЗ 36/2013 ISTORIJSKO-PRAVNA ANALIZA DINAMIKE PRAVNE... 215

a one preostale bile su pretvorene u bakalnice, u nekim su držane svinje, jedna
je bila pretvorena u pravoslavnu crkvu, a neke su određene turskim ženama za
stanovanje (Talundžić 2004: 95–97). Džamije su rušene i u drugim gradovima
koji su se našli u sastavu kneževine Srbije. Tako su u Užicu porušene 34 džamije,
u Smederevu 24, itd. Srpske vlasti su 1836. godine popisale džamije u Beogra-
du i u tom spisku se nalazilo 16 džamija. Godine 1867. iseljenjem iz Beograda
„turskog“ življa (među kojima je veliki broj bio slovenskog porekla) započeo je
kraj beogradskih džamija. Kako navodi Feliks Kanic „gde kad bi noću slučajno
eksplodirale mine rušeći džamije koje su ometale regulaciju“. Vremenom su poru-
šene sve preostale beogradske džamije, osim jedne, Bajrakli džamije na Dorćolu.
Tada je 22. novembra 1862. godine na međunarodnoj konferenciji velikih sila u
Kanlidži na Bosforu naređeno iseljenje muslimana iz Srbije (Znakovi vremena
broj 12 2001: 140–141).
Ipak, duh orijentalizma i ostatak turske kulture, delimično se može i dalje
videti u Beogradu, na mnogim preostalim spomenicima i zgradama iz perioda
oslobođenja od Turaka, kao što je kuća Jevrema Grujića. Jevrem Grujić rođen je
1826. godine u selu Darosava kod Aranđelovca. Njegovi preci doselili su se iz
Crne Gore i istoimeno selo osnovali u 17. veku. Rodonačelnik porodice Grujić,
Grujica Šestanović bio je dobro poznata ličnost u Srbiji kao učesnik oba srpska
ustanka i deputat na narodnim skupštinama za vreme prve vlade kneza Miloša.
Takav duh nasledio je i Jevrem Grujić, poznati srpski političar i centralna figura
Svetoandrejske skupštine 1858. godine, čijom zaslugom je izglasan prvi Zakon
o narodnoj skupštini. Kao jedan od osnivača Liberalne stranke i njen vođa od
1868–1878, bio je član nekoliko srpskih vlada, više puta ministar i dugogodišnji
poslanik Srbije u Carigradu, Londonu i Parizu. Jednospratnu kuću u Svetogorskoj
17 u Beogradu, podigao je Jevrem Grujić za svoju ćerku Mirku, počasnu dvorsku
damu kraljice Marije Karađorđević i predsednicu „Kola srpskih sestara“. Dok se
neki ornamentalni motivi mogu videti i na drugim beogradskim fasadama, slikana
dekoracija koja podražava tehniku zgrafita čini je jedinstvenom u arhitekturi Beo-
grada. U kući je održan sastanak na kojem je sklopljen tajni ugovor između Srbije
i Bugarske za oslobođenje Južnih Slovena od turskog ropstva 1912. godine. Ovde
je živeo i Milovan Milovanović, ministar inostranih poslova i predsednik vlade
Srbije (1911–1912). Dom Jevrema Grujića danas je memorijalno mesto, svedok
važnih političkih i kulturnih događanja, gde se zahvaljujući potomcima, u konti-
nuitetu, čuva kulturno nasleđe, neguju tradicija, nacionalni identitet i avangardna
misao srpskog društva (Đurić-Zamolo 2009: 302).
Iseljavane su čitave porodice iz sela i gradova koji su pripali novoformira-
noj Kneževini Srbiji. Tih godina mnogi muslimani kao izbeglice prelaze u Bosnu
ili Novopazarski sandžak koji još uvek nije bio u sastavu Srbije. U Bosansku Ko-
stajnicu krajem 1862. i početkom 1863. godine migriraju muslimani iz Valjeva,
Šapca, Užica, pa se deo u kome su izbegli muslimani najviše koncentrisani naziva
Užice (Bosanska Kostajnica). Mnogi muslimani izbegli iz Srbije 1862. i 1863.