Page 205 - Novopazarski Zbornik 36

НЗ 36/2013 ISTORIJSKO-PRAVNA ANALIZA DINAMIKE PRAVNE... 211

Lex Mahumet pseudoprophete (Zakon Muhameda lažnog proroka). Još jedno od
poznatih dela Hermana Slovena je i prevod Abu Mašarovog Uvoda u astronomiju
(Kitab al-madkhal ila ilm ahkam al nujum). Njegov prevod Abu Mašarovog „Uvo-
da u astrologiju“ poznavali su i koristili Toma Akvinski i Rodžer Bekon (Dalmatin
1990: 245). Ipak, sa normativno-pravne strane gledišta, prvi pisani pravni tekst koji
pominje i donekle reguliše položaj i prava muslimana je Savino Zakonopravilo,
koji je predstavljao usvojeni prevod vizantijskog Nomokanona sa tumačenjima i
dodacima Aristinosa i Jovana Zonarasa iz 12. veka. Savino Zakonopravilo je na
saboru u Žiči 1221. godine usvojeno kao najviši pravni akt srpske crkve i države.
Zakonopravilo je regulisalo veoma veliku oblast društvenih odnosa, kako crkvenih
tako i građanskih. Deo koji se odnosio na Građansko pravo sačinjavali su: Izvodi
iz Novela Justinijanovih (oko 550), pravni zbornik koji je sastavio Jovan Shola-
stik, Collectio tripartita, zbirka zakona iz Justinijanovog zakonodavstva i Prohi-
ron (Zakon gradski) iz 879. godine, zbornik vizantijskog građanskog, krivičnog

i procesnog prava. Presađivanjem (recepcijom) rimsko-vizantijskog prava Srbija
je postala sastavni deo evropske i hrišćanske civilizacije. Zakonopravilo je imalo
70 glava: 6 uvodnih, 44 crkvenog prava i 20 svetovnog prava. Zakonopravilo nije
samo puki prevod vizantijskih građanskih i crkvenih pravnih akata, nego sadrži
i tumačenja koja je napisao Sveti Sava. Zbog toga Zakonopravilo ima svoju ori-
ginalnost i vrednost. Sava je u svoje Zakonopravilo uneo brojne propise o zaštiti
siromašnih, obespravljenih i ugroženih slojeva društva. Ovo je prvi zakonski akt
koji tretira islam u Srbiji jer sadrži i Spis o izmailćanskoj veri, (kako stoji u tekstu
a preuzet je iz vizantijskih nomokanona), koje „izmailćansku veru“, kako se tada
i govorilo u Srbiji, ne smatra posebnom religijom, već novom hrišćanskom jeresi.
Pošto su muslimani takođe verovali u jednog Boga, prihvatali Stari Zavet (poštu-
jući Adema/Adama, Ibrahima/Avraama, Musu/Mojsija, itd.) i delimično Novi Za-
vet (Indžil/Evanđelje), smatrani su hrišćanskim hereticima, a ne zasebnom verom
(Fine 2009: 118). Sve u svemu, možemo lako primetiti da je islamska vera već u
svojim začecima, pa i u trenucima latentnog proširenja teritorije i sledbenika, stva-
rala uzburkanost u nesledbenicima i pripadnicima drugih vera. Nekad sa pravom
jer su pod oreolom vere grabili teritorije. Bitno je istaći da je i u tom trenutku i na
tom nivou svesti, Sava — Rastko Nemanjić, u svoje Zakonopravilo naveo i samim
pominjanjem i zaštitio pripadnike Islamske vere, čime ga sa pravom smatraju za-
četnikom verskog i društvenog pluralizma na ovim prostorima. Ne zaboravimo i
to da je ovo Zakonopravilo bilo prihvaćeno u tadašnjoj Srpskoj državi kao najviši
pravni akt i kao Ustav, što nam još jednom govori o želji da se zaštite kako interesi
Srbije i njene teritorije i kulture tako i pobornici drugih religija.

OSMANSKI PERIOD I ŠERIJATSKI ZAKONI

Posle poraza Srbije njenom priključenju Osmanskom carstvu, islam je to-
kom godina neminovno postao vladajuća veroispovest na teritoriji tadašnje Srbije.