Page 201 - Zbornik 27

204 Dr Safet Band`ovi} NZ27/2003

napadnu ih tamo Bugari u samoj d`amiji, te ih za pola ~asa padne 40 mrtvije, a za-
145
tim Bugari napadnu na njihove `ene i decu, te ve}inom sve iseku«. Muslimani su
`ivjeli u strahu zbog neprijateljskog odnosa doma}eg pravoslavnog stanovni{tva,
146
nesigurnosti i nemogu}nosti kretanja, {to je uticalo i na pojavu gladi. U Makedo-
niji je 1910. naseljeno 12.000 muhad`ira, a jo{ 20.000 tra`ilo je dozvolu za uselje-
nje. 147 Pripadnici prosrpskih organizacija u Skoplju, prijateljski su do~ekivali mu-
had`ire, trude}i se da u|u i u njihov bosanski klub, koji se isticao akcijama prema
Austro-Ugarskoj. 148 Srpski konzul u Skoplju javljao je u julu 1910. da »Bo{njaci
iseljenici ne izgledaju ni malo kao ljudi spremni za `ivotnu borbu, naro~ito ne za
o{tru kakva je ovde. Svi oni, kao {to sam pisao, zlopate se, nemaju rada, neznaju
zanata, a ~ini se, ni volje nemaju za rad. Izgleda da su osu|eni ne da se pregone ne-
149
go da vrlo brzo propadnu, i{~ile«. Ove muhad`ire u Skoplju predvodio je hafiz
150
Mustafa Kurbegovi}, koji je bio povezan sa mladoturcima.
Akcije naseljavanja muhad`ira po Makedoniji 1909–1910. izazvale su re-
akcije gr~kih, srpskih, bugarskih, vla{kih i makedonskih odmetni~kih ~eta. Vlasti
su bile prisiljene da donesu u novembru 1908. zakon protiv ovih odmetnika. Zakon
o ~etama je predvidio o{tre kazne protiv odmetnika i njihovih jataka, ali ipak nije
151 152
uspio da ih suzbije. Napadi nisu bili rijetki. Krajem maja 1910. bugarske komi-
te napale su i zapalile selo Glavicu, ~ifluk koji su naselili bosanski muhad`iri.
Sli~na sudbina je potom zadesila i sela Dragunovo i Rusimovo, naseljena Bo{nja-
153
cima, u strumi~kom kraju. Jedan od uglednijih muhad`ira koji je do{ao u Skoplje

145 A. Avdi}, Op{ti pogled na migraciona kretanja muslimanskog stanovni{tva na Balkanu od kra-
ja XIX veka do zaklju~enja jugoslovensko-turske konvencije (11. jula 1938. godine), Novopa-
zarski zbornik, br. 9, Novi Pazar 1985, 148; upor. S. Joanovi}, Novopazarski Sand`ak
(1878–1900), III dio, Novopazarski zbornik, br. 10, Novi Pazar 1986, 173.
146 M. Pandeski, Bezizlezite na osmanskata vlast vo Makedonija sproti Ilindenskoto vostanie vo
1903. godina,u: Prilozi za Ilinden, Kru{evo 1978, 11.
147 E. Mu{ovi}, Crnogorski muhad`iri i njihova kretanja, Istorijski zapisi, br. 1–2, Titograd 1986, 154.
148 B. Hrabak, Novopazarski Sand`ak u poslednjoj etapi otomanske vladavine (1908–1912), 105.
149 On izvje{tava dalje kako se »pored prirodne nespreme njihove i nepodobnosti Bugari spremaju
da im onemogu}e opstanak po selima. Sa mnogih strana mi sti`u glasovi da se spremaju oru`a-
ni ljudi da spre~e i naseljavanje muhad`ira i onemogu}e im bavljenje u mestima gde su nasta-
njeni«. Prema: I. Kosan~i}, Novopazarski sand`ak i njegov etni~ki problem, 62; B. Peruni~i},
Zulumi, 545–546.
150 \. Miki}, Prilog pitanju odnosa Mladoturaka prema Bosni i Hercegovini u aneksionoj krizi,
Istorijski zbornik, br. 1, Banjaluka 1980, 51. Op{ir. S. Band`ovi}, Bo{nja~ki muhad`iri u Make-
doniji krajem XIX i tokom XX stolje}a, Almanah, br. 21–22, Podgorica 2003, 175–203; Isti, Bo-
sanskohercegova~ki muhad`iri u Makedoniji (1878–1912), Hercegovina, br. 15–16, Mostar
2003, 95–130.
151 G. Abad`iev, Balkanskite vojni i Makedonija, Skopje 1958, 45–46; S. Skoko, Drugi balkanski
rat 1913, I, Beograd 1968, 72–73.
152 M. Zebi}, Unutra{nja kolonizacija u vezi agrarne reforme, Almanah Udru`enja pravnika, I,
Beograd 1920, 292–296.
153 \. Miki}, Austro-Ugarska i Mladoturci 1908–1912, Banjaluka 1983, 249.