Page 203 - Zbornik 27

206 Dr Safet Band`ovi} NZ27/2003

Prema zvani~nim izvje{tajima u muhad`irskoj naseobini kod Avret-Hisara
za dva posljednja mjeseca 1910. umrlo je 125 lica, u Strumici 35, \ev|eliji 82, Ti-
kve{u 30, Pore~u 16, Solunu 28 i Katarini 38 lica. Kraljevski srpski konzulat u So-
lunu informirao je po~etkom maja 1911. nadle`no ministarstvo u Beogradu o te-
{kom polo`aju bosanskih muhad`ira u Solunu: »Muhad`iri begaju iz naseobina,
na kojima sem gole zemlje i zidova nemaju nikakvih sredstava za `ivot. Neki se od
njih vra}aju ku}ama u Bosnu, a drugi idu u varo{ u glavnome da prose. Komitet za
naseljavanje i op{tina solunska trude se da im na|u posla i kako tako iz zadr`e ov-
de. I sada na radovima oko do~eka sultanovog ima isklju~ivo Bosanaca. Ali je sve
to malo da ih ishrani te ih ve}ina prosi. @alosno je videti decu i `ene muhad`irske
kako se vuku oko kasarni i ~ekaju da vojnici bace ostatke od svoga ru~ka ili ve~ere.
160
Oko svake kasarne ima ih 20–30 koji su tu od jutra do mraka«. Jovan Cviji}
1910. pi{e: »Pri~ali su mi bosanski muhad`iri, koji su kao mladi}i po{li u Malu
Aziju i onamo nau~ili turski kao {to prost ~ovek, koji se potuca po Austriji ili Ne-
ma~koj nau~i nema~ki, da svaki Osmanlija pozna od prve re~i da su stranci i da se
s njima kao sa strancima pona{a... Jedno ve~e sam se sastao radi razgovora sa va-
`nijim bosanskim muhad`irima iz Bruse. Bilo je te{ko gledati te opale i oronule lju-
de, mahom predstavnike nekoliko najpoznatijih i najsilnijih bosanskih porodica.
Svi su se samo tu`ili i kajali, {to su napustili svoju zemlju, ali su se time branili {to
161
se pod »[vabom« nije moglo izdr`ati«. Obilaze}i 1910. iseljenike u Osmanskom
carstvu, on je navodio da je po njihovom dolasku u malari~ne i mo~varne krajeve,
odmah pomrlo blizu jedne tre}ine, mahom djece, tuma~e}i to naglim prelaskom iz
svje`e i hladne Bosne u suhu Anadoliju. Oni, pak, koji su se naselili po sredinama
koje su klimatski i morfolo{ki bile sli~ne starim krajevima poput onih u Mramor-
nom primorju (Karamursel, i okolna sela: Olukli, Karabunar, Hayriye, Insaniye i
druga) koje su naselili hercegova~ki iseljenici br`e su se prilago|avali. J. Cviji} je
smatrao da }e i potomstvo iseljenika izumirati iz istih razloga. S. Smlati} je sedam-
desetih godina XX stolje}a ustanovio da se ta Cviji}eva »prognoza« nije ostvarila,
162
da je natalitet adaptiranih doseljenika, naprotiv, stalno rastao.
Ve} krajem decembra 1910. oko 30 porodica je tra`ilo pomo} od austrij-
skog konzulata u Skoplju u namjeri da se vrati u Bosnu, upozoravaju}i da su se od-
lu~ili »ako im ne bude nikakve pomo}i od Konzulata ili od musl. eksk. odbora u Bo-
163
sni — kome su se tako|e molili — da krenu pe{ice, ~im se prolep{a vreme«. Ja-
{ar-beg Kapetanovi} iz Po~itelja u Hercegovini, u ime 80 porodica iz BiH raselje-
nih po Bitoljskom vilajetu pisao je: »Selidba, ta zarazna bolest, koja nemilosrdno

160 B. Peruni~i}, Zulumi, 556.
161 J. Cviji}, Govori i ~lanci,u: Sabrana dela, 200–201.
162 S. Smlati}, Iseljavanje jugoslovenskih Muslimana u Tursku i njihovo prilago|avanje novoj sre-
dini,u: Iseljeni{tvo naroda i narodnosti Jugoslavije i njegove uzajamne veze s domovinom,Za-
greb 1978, 251–254.
163 B. Peruni~i}, Zulumi, 543.