Page 198 - Zbornik 27
P. 198
NZ27/2003 MIGRACIONI POKRETI ... 201
126
osmanske dr`ave: »Me|u njima je preko dvadesetoro sitne, gole i bose de~ice«.
U junu 1910. kroz beogradsku `eljezni~ku stanicu je pro{lo 198 porodica sa 1.466
emigranata, u avgustu 92 porodice sa 618 emigranata, u oktobru 80 porodica sa
618 emigranata. Jovan Cviji} je 1910. pisao o grupama muhad`ira koji su sa beo-
gradske `eljezni~ke stanice polazili za Solun i dalje: »Pred brzi voz, koji iz Beogra-
da za Solun polazi oko pono}i, velika beogradska `eljezni~ka stanica prekrivena je
bosanskim muhad`erima. Ljudi tr~e i svr{avaju poslove pred polazak voza, a `ene i
deca, kao u ~oporu, sede i le`e na poplo~anom podu stanice... Ima ve} vi{e od dva
mjeseca kako ih vozovi neprekidno nose«. On je smatrao da su »bosanski muhame-
danci — Srbi« i da je najve}a opasnost od njihovog iseljavanja {to }e ostati prazni
127
prostori koji }e se naseliti strancima. Srbija i Crna Gora, nakon ankesije BiH,
usmjeravaju svoje ambicije ka jugu, ofanzivno zahvataju}i Sand`ak, Kosovo, Ma-
kedoniju, Skadar i sjevernoalbanske krajeve. Srbija i Crna Gora su, i prije sticanja
neovisnosti, bile zainteresirane da osvoje Sand`ak kako bi se preko ove teritorije
neposredno povezale. Srbi su pisali da je Sand`ak za osmansku dr`avu slijepo cri-
jevo, a za Srbiju pupak. 128
Makedonija je bila dva milenija »odlagali{te« raznih naroda koji su tu na-
pravili pravi »etnografski muzej«. Za promatra~e sa Zapada bila je, pak, prava
129
»terra incognita«. Ona je nakon 1878. bila predmet spora izme|u Srbije, Bugar-
ske i Gr~ke. Njihovi politi~ki i privredni interesi su se permanentno umno`avali i
me|usobno sukobljavali. Sve ove dr`ave su smatrale da }e klju~ za kontrolu Bal-
kana pripasti onome ko stekne prevlast nad Vardarskom dolinom. Srbi su Makedo-
niju proglasili »Ju`nom Srbijom«, Bugari, pak »Zapadnom Bugarskom«, a Grci su
je smatrali »kolijevkom Aleksandra Makedonskog«. Pitanje nacionalne identifika-
cije makedonskih Slavena bilo je veoma zamr{eno. Balkanski hri{}anski takmaci
130
razli~ito su ocjenjivali njihovu nacionalnu pripadnost. O stanovni{tvu Makedo-
nije postoji veliki broj kontradiktornih statistika. Po{to je ona bila podru~je za koje
su se borili Grci, Bugari i Srbi, prezentirane su najrazli~itije statistike. U brojnim
126 B. Peruni~i}, Zulumi aga i begova u Kosovskom vilajetu (dalje: Zulumi), Beograd 1989,
542–543.
127 Upor. J. Cviji}, O iseljavanju bosanskih muhamedanaca, Srpski knji`evni glasnik, knj. 24, Be-
ograd 1910, 906–907; G. Gravier, Emigracija Muslimana iz Bosne i Hercegovine, 479.
128 \. Jelini}, Novopazarski Sand`ak, Beograd 1910, 1. Po~ev od 1827. nazivom »Stara Srbija«
Srbi ozna~avaju teritoriju Kosova, Sand`aka, ju`nog Pomoravlja i sjevernog Povardarja. Ter-
min »Ju`na Srbija« uveden je nakon 1912. kada su u sastav Srbije u{li Makedonija, Kosovo,
dio Metohije i Sand`ak. Pod terminom »Sjeverna Srbija« podrazumijevala se dotada{nja terito-
rija dr`ave Srbije; upor. D. Petrovi}, Sand`ak: (prema) Ra{ka oblast, »Has«, br. 70, Novi Pazar
17. februar 1999.
129 B. Jezernik, Zemlja u kojoj je sve mogu}e: Prilozi za etnologiju Balkana, Sarajevo 2000, 201;
M. Dogo, Pretstavite za Makedonija na Zapad vo XIX i XX vek, Glasnik, br. 1, Skopje 1987,
105–106.
130 M. Jambajev, Ruski konzuli o makedonskom pitanju, Istorija 20. veka, br. 2, Beograd 1998, 143;
upor. S. Kiselinovski, Etni~kite promeni vo Makedonija (1913–1995), Skopje 2000, 9.
