Page 197 - Zbornik 27

200 Dr Safet Band`ovi} NZ27/2003

da Bo{njaci nisu zaslu`ili da ih ona prodaje za 2,5 miliona funti i da ih preda na mi-
lost i nemilost du{mana. Na kraju se izra`ava nada da bratski osmanski narod ne}e
dopustiti da muslimani »do`ive tu »sramnu prodaju«. 119 Me|utim, sve je ve} bilo
okon~ano. Za mnoge je taj ~in ozna~io signal za nova iseljavanja. Vo|stvo Musli-
manske Narodne Organizacije sredinom aprila se ogla{ava apelom: »Rodoljubi,
otad`bina je u opasnosti«. Socijaldemokratski listovi pisali su 1910. o iseljavanju
»desetine hiljada bosanskih muslimana«,dasenemo`e »biti hladan pri uni{tenju
120
jednog naroda«. U {tampi su objavljivani i ~lanci da »sarajevska vlada `eli ise-
ljavanje muslimana iz Bosne i Hercegovine... i ra~una da na opustjela ognji{ta
muslimana naseli [vabe, Ma|are i Jevreje« i pomo}u njih nastoji »zemljama dati
121
drugu narodonosnu fizionomiju«. Austrougarski konzul u Mitrovici, preko koje
je i{ao jedan od pravaca iseljavanja iz BiH, smatrao je da pokret za iseljavanjem
»reprezentuje prirodnu selekciju nezadovoljnih elemenata sa definitivnim reguli-
122
sanjem dr`avnopravnog polo`aja anektiranih provincija«. Zemaljska vlada je
1910. isticala da »svaka neispunjena `elja« daje povoda za iseljavanje. Interes za
kupovinu zemlje iseljenika pokazivali su i katolici i pravoslavni, s tim da su pravo-
slavni bili organiziraniji. U ovu akciju se uklju~uju i srpske nov~ane institucije, da-
ju}i kredite za kupovinu zemlje iseljenika. Ponekad su nu|ene nesrazmjerno viso-
ke sume za pojedine posjede. Zemaljska vlada je tvrdila da pravoslavno stanovni-
{tvo u Hercegovini, raspola`u}i potrebnim kapitalom i uz pomo} svojih nacional-
nih institucija, »sistematski koristi«, pa i podstrekava iseljavanje da bi na taj na~in
razvilo akciju za sticanje posjeda iseljenika, prema kojoj »bespomo}no stoji potpu-
123
no neorganizovano i fatalisti~ko muslimansko seosko stanovni{tvo«.
Budu}i da su brojni muhad`iri iz BiH prolazili kroz Beograd, Zemaljska
vlada je zabranila putovanje iseljenika iz BiH u ve}im grupama »radi odr`anja {to
124
boljeg reda pri seobi i radi higijenskih potreba«. Beogradski list »Novo vreme«
izvje{tava da je u toku dva posljednja mjeseca 1909. i dva prva mjeseca 1910. na-
pustilo BiH 3.295 muslimana. Osmanski izvori govore da je od marta 1909. do
marta 1910. na prostore Carstva pristiglo 5.672 muslimana. »Srpska re~« je pisala
23. marta 1910. da je 30 muslimanskih porodica napustilo Sarajevo i da je {irom
125
Bosne podnijeto 1.500 zahtjeva za paso{e. Mnogi od iseljenika koji su prolazili
kroz Beograd 1909. bili su bez novca, prinu|eni na pro{nju. [est porodica, sa oko
trideset ~lanova, oti{lo je pje{ice u decembru te godine preko Srbije ka krajevima

119 M. Imamovi}, Historija Bo{njaka, 430.
120 K. Suljevi}, nav. djelo, 159.
121 Z. Laki}, nav. djelo, 36; upor. M. Ramadanovi}, Bosanska emigracija u Osmanskom carstvu i
sultanov suverenitet nad Bosnom i Hercegovinom, Znakovi vremena, br. 9–10, Sarajevo 2000,
319–323.
122 T. Kralja~i}, Iseljavanje iz Bosne i Hercegovine nakon aneksije, 287.
123 T. Kralja~i}, Iseljavanje iz Bosne i Hercegovine nakon aneksije, 296.
124 V. Bogi}evi}, nav. djelo, 262.
125 G. Gravier, Emigracija Muslimana iz Bosne i Hercegovine, 479.