Page 180 - Zbornik 27

NZ27/2003 MIGRACIONI POKRETI ... 183

-Ugarska na osnovu mandata Berlinskog kongresa, nakon slamanja gr~evitog ot-
37
pora Bo{njaka, potpomognutih u~e{}em Bo{njaka iz Sand`aka. Napori osman-
skih predstavnika na Kongresu da spre~e okupaciju BiH bili su bezuspje{ni. Bri-
tanski zastupnik je otvoreno prijetio Porti. Bizmark (koji je bio predsjednik Kon-
gresa i vodio sjednice »kao da na kongresu dr`i bi~ u ruci«) je predlagao da se ne
gubi vrijeme u raspravama o »trulim jazbinama« na Balkanu. Rusija je morala po-
pustiti pred diktatom Austro-Ugarske. Put u Bosnu je bio otvoren voljom evrop-
38
skih i svjetskih sila. Okupacione snage su glavni dio otpora u BiH skr{ile 19. av-
gusta 1878. osvajanjem Sarajeva. Glavni dio narodnog otpora skr{en je kada je, na-
kon vi{e te{kih borbi, austrougarska vojska 19. avgusta 1878. zauzela Sarajevo. U
osvajanju Sarajeva Austrijanci su imali 57 mrtvih i 314 ranjenih vojnika. Najkrva-
vije borbe vodile su se na Hisetama: »Stanovnici ovoga kraja branili su se iz svake
ku}e, ~ak i sa munare Ali-pa{ine d`amije i Magribije. Pucali su ne samo mu{karci
nego i `ene i djevojke, nisu se htjeli predati. Neprijateljska vojska je palila ku}e i
ubijala sve `ivo. Vojnici su se popeli na minare i odozgo bacali `enskinje. Hiseta su
planule i sve je gorjelo do potoka Ko{eve«. Neki austrijski sanitetlija je borbe ovako
opisivao: »Iz svakog prozora, iz svakog otvora, pucalo se na na{e vojnike, koji su
onda ubijali sve {to im se suprostavljalo. Mnoge ku}e iz kojih se pucalo izgorje{e i
~esto pokopa{e svoje stanovnike«. Drugi je pripadnik te vojske sli~no opisivao `e-
stinu borbe: »Ljudi i `ene, djeca i starci, upravi{e oru`je na carsko-kraljevske tru-
pe. Kad je jedan oficir prodro u jednu sobu neke ve} juri{em zauzete ku}e, na{ao se
pred desetogodi{njom djevoj~icom koja je uperila pu{ku na njega; u nekoj drugoj
ku}i mlatio je jedan desetogodi{nji dje~ak unaokolo hand`arom i u~injen je bezo-
pasnim tek po{to je ranio vi{e na{ih vojnika«. Gubici u ljudstvu i tehnici i sna`an
otpor ustanika izazvali su `estoke reakcije. Nekoliko dana nakon zauzimanja Sara-
jeva general Filipovi} je izvje{tavao cara o borbama koje su tome prethodile: »Tu
se stvori borba, jedna od onih koja se kao najgroznija zamisliti mo`e. Iz svake ku-
}e, iz svakog prozora, iz svake pukotine na vratima pucano je na na{e ~ete: [ta vi{e
i same `ene u~estvovale su u tome. Vojni~ka bolnica koja se skoro na zapadnom
kraju varo{i nalazi, puna bolesnih i ranjenih usta{a, u~estvovala je u borbi; koja je
do jednog sahata i 30 minuta trajala. Nevjerovatne pojave divljeg fanatizma pred-

37 S. Band`ovi}, Pljevaljski muftija [emsekadi} u otporu austrougarskoj okupaciji Bosne i Herce-
govine i zaposjedanju Novopazarskog sand`aka, Novopazarski zbornik, br. 15, Novi Pazar
1991, 100–101; Isti, Ko je bio muftija [emsekadi}, »Sand`ak«, I–II, br. 4 i br. 5, Sarajevo 12. i
26. novembar 1990; Isti, Pljevaljski muftija [emsekadi} u odbrani Bosne i Hercegovine i San-
d`aka (1878–1879), »Has«, br. 24, br. 25–26, Novi Pazar septembar–oktobar 1996.
38 Nakon sjednice Kongresa na kojoj je 10. jula pro~itan ~lan ugovora o BiH, Gijom Vadington,
francuski ministar spoljnih poslova pri{ao je prvom osmanskom opunomo}eniku i rekao mu:
»Vi ste uzbu|eni. Ja vas `alim, ali ne mogu ni{ta da u~inim za vas. Ovaj ~ovjek koji sjedi do me-
ne (tj. Bizmark) ~ini s nama {to ho}e. Vi morate snositi pravo ja~ega. Bosna i Hercegovina su
izgubljene. Mi to nismo mogli spre~iti. Vi morate snositi pravo ja~ega« — prema: J. Radoni},
Crna Gora na Berlinskom kongresu 1878, Istorijski zapisi, br. 1–2, Cetinje 1955, 338.