Page 175 - Zbornik 27

178 Dr Safet Band`ovi} NZ27/2003

Kosova, Sand`aka, Crne Gore u Srbiju, pogotovo u [umadiju i jugoisto~nu Srbiju,
u Jablanicu, Toplicu, Prokuplje, Vranje i Leskovac, gdje je ono dobijalo zemlju i
5
bilo izvjesno vrijeme osloba|ano od da`bina. Mase srpskog stanovni{tva iz novo-
6
pazarske, vu~itrnske i kur{umlijske nahije pristigle su u Topli~ki okrug. Imanja
biv{ih vranjanskih aga i begova postala su dijelom svojina njihovih biv{ih ~if~ija, a
7
dijelom dr`avna imovina. Iz Crne Gore je srpskoj vladi stizalo na stotine zahtjeva
za zemljom u novoosvojenim oblastima. Glave{ine iz Gornjih Vasojevi}a na crno-
gorskoj granici su poku{avali da zaustave iseljavanje boje}i se da }e osmanske vla-
8
sti na napu{tenim posjedima naseliti muhad`ire iz BiH. Od 1878. do 1912. u Srbi-
ju se doselilo oko 200.000 lica. Samo je u topli~kom kraju naseljeno oko 7.000 lica
9
iz Crne Gore. Narodna skup{tina Srbije je 28. decembra 1879. izglasala Zakon o na-
seljavanju stranaca kako bi se omogu}ilo »na{em po krvi srodnom narodu, kao i
10
prijateljima Srbije koji dele na{u politiku i veru da do|u i doprinesu na{oj dr`avi«.
Nakon 1878. srpsko stanovni{tvo iz Metohije, Kosova i Laba selilo je u Ko-
11
sanicu, a muslimani iz Kosanice u Metohiju, Lab i na Kosovo. Po Jovanu Cviji}u
»u celoj [umadiji sa Starim Vlahom i dolinom Ibra najve}u masu ~ine Sjeni~ani,
zatim doseljenici iz okoline Novog Pazara, Bijelog Polja, Bihora sa Brda crnogor-
skih: od Vasojevi}a, Mora~e sa Kola{inom, Rovaca, Pipera, Ku~a i Bratono`i}a«.
Sjeni~aci su se naseljavali i u Krivom Viru, pod Rtnjem u isto~noj Srbiji. Oni su sa
sobom poveli i svoje ovce, pa su u novom kraju razvili pasminu ovaca koja je dava-
12
la najbolju vunu. Pravoslavno stanovni{tvo iz Bihora i Pe{teri naselilo je sela Ko-
smaja: Brbicu, Rapo~evo, Sopot, Kora}icu, Vra~evo, Gru`u, Ljubi}ka sela, sela

5 Upor. V. ^ubrilovi}, Politi~ki uzroci seoba na Balkanu od 1860. do 1880. godine, Glasnik Geo-
grafskog dru{tva, sv. XVII, Beograd 1930, 44; R. Pavlovi}, Seoba Srba i Arbanasa u ratovima
1876. i 1877–1878. godine, Glasnik Etnografskog instituta SANU, IV–VI, (1955–1957), Beo-
grad 1957, 53–101; M. Barjaktarovi}, O etni~koj strukturi Balkanskog poluostrva, Cviji}ev
zbornik, SAN, Beograd 1968, 231–239.
6 D. \or|evi}, Prilog prou~avanju migracija iz Habsbur{ke monarhije u Srbiju 60-ih i 70-ih go-
dina XIX veka,u: Osloba|anje gradova u Srbiji od Turaka 1862–1867, Beograd 1970, 325.
7 V. Nikoli}-Stojan~evi}, Vranjsko Pomoravlje, Beograd 1974, 24.
8 R. Guberini}, Seobe sa Gornjeg Lima, Ibra i Tare, Ivangrad 1976, 48. Op{ir. vidi: S. Band`o-
vi}, Iseljavanje muslimanskog stanovni{tva iz Srbije i Crne Gore tokom XIX stolje}a, Takvim,
(1419/20. h. g.), Me{ihat Islamske zajednice Sand`aka, Novi Pazar 1998, 357–410; Isti, Iselja-
vanje muslimanskog stanovni{tva iz Srbije tokom XIX stolje}a, Tutinski zbornik, br. 2, Tutin
2001, 79–128.
9 M. F. Petrovi}, Od oslobo|enja do ujedinjenja Srbije i Crne Gore, feljton, »Politika«, Beograd
28. novembar 1998.
10 D. \or|evi}, Doprinos srpskih migracija izgradnji Srbije devetnaestog veka, »Knji`evne novi-
ne«, br. 805, Beograd 1. oktobar 1990.
11 Upor. S. Vukosavljevi}, Istorija selja~kog dru{tva, I, Beograd 1953, 19–20; Kosovo i Metohija
u srpskoj istoriji, Beograd 1989, 228–229.
12 Op{ir. J. Cviji}, Balkansko poluostrvo i ju`noslovenske zemlje, Beograd 1966, 151–163; A. Av-
di}, Prilog prou~avanju iseljavanja Srba iz Novopazarskog Sand`aka od 1850–1912. godine,
Novopazarski zbornik, br. 13, Novi Pazar 1989, 114–115.