Page 200 - NP Zbornik 46_DRUGO REVIDIRANO IZDANJE

200 Ersan Muhović, Preključivanje kodova sa sociolingvističkog...

interferenciji , mehanizmima pozajmljivanja, preključivanja kodova (code-swit-
2
ching), mešanja kodova (code-mixing), jezičkoj zameni (language shift) i smrti
jezika (language death). U psihologiji veoma važno mesto predstavlja učenje o in-
terferenciji i povezano je sa učenjem, odnosno sticanjem novih znanja. Bogoljub
Stanković (1975: 167) navodi da ,,transfer učenja pozitivno dejstvo ranije naučene
ili uvežbane delatnosti na novo učenje, a interferencija je negativno dejstvo rani-
jeg učenja, tj. pojava da ranije naučeni sadržaji ometaju i otežavaju novo učenjeˮ.
Upoznavanje sa novim jezikom i njegova govorna reprodukcija takođe podrazu-
meva učenje i obuhvata transfer i interferenciju. Osim toga, jezička interferenci-
ja je prisutnija kod govornika koji poseduju visok stepen poznavanja određenog
jezika (C1), pa često greše u korišćenju drugog jezika istog, sličnog ili različitog
porekla. Postoje mišljenja da je interferencija manje zastupljena kod govornika
onih jezika koji su po svojoj strukturi udaljeni na svim nivoima, ali i u takvim
slučajevima dolazi do zamenjivanja ili mešanja kodova. Zato se sa pravom navodi
da se prilikom usvajanja drugog (ili stranog) jezika ispoljava i pozitivno i nega-
tivno dejstvo maternjeg jezika jer maternji ili bilo koji jezik koji se bolje poznaje
može olakšavati ili otežavati usvajanje stranog jezika (up. Stanković 1975: 168).
Andre Martine definiše interferenciju i navodi da je to pojava u bilingvalnim
situacijama kod jezika u kontaktu u kojima sistem jednog jezika utiče na sistem
drugog jezika, odnosno elementi jednog jezika se preuzimaju iz drugog jezika ili
se kreiraju po uzoru na drugi jezik (up. Stanković 1975: 169). Postoji i mišljenje
da preključivanje kodova nije čisto lingvistički pojam, već se mora proučavati i sa
psihološkog aspekta. Nilep (2006: 355) navodi da se preključivanje kodova treba
posmatrati iz pozicije psihologije iako zavisi od ekstralingvističkih faktora. Isti
autor navodi da proučavanja bilingvizma ne treba odvojiti od drugih psiholoških
proučavanja iako lingvisti takvu pojavu vezuju za interferenciju među jezicima.
Sa stanovišta jezičke strukture, sociolingvistika se tradicionalno bavila pi-
tanjem dvojezičnosti, odnosno u kojoj meri dvojezični govornici jezičke sisteme
posmatraju kao odvojene entitete na nivou kompetencije (jezičke sposobnosti) i
performanse (govorne delatnosti) (Filipović 2018a: 189). Mešanje jezika u govoru
jedne osobe unutar istog govornog događaja, unutar istog diskursa i unutar iste
rečenice jedan je od najčešćih oblika govornog ponašanja bilingvala, a u sociolin-
gvistici se za ovaj fenomen koristi termin preključivanje kodova (engl. code-swi-
tching). Termin ,,kod’’ se koristi za značenje jasno izdiferenciranih jezika zbog
svog generičkog značenja, te možemo govoriti o preključivanju dijalekata, stilo-
va itd. (Filipović 2018a: 151). U različitim lingvističkim proučavanjima termin

2 Preklapanje elemenata jednog jezika (obično maternjeg) u sistem drugog jezika (obično
jezika koji se usvaja).