Page 203 - NOVOPAZARSKI ZBORNIK 45

Novopazarski zbornik, 45/2022, str. 197-213 203

površine fresaka sa svodova i kubeta su sasvim uništene. Arhitektura Sopoćana je
obnovljena od 1927. do 1929. godine. Međutim, obnovljeni hram znatno je stradao
i u Drugom svetskom ratu. Konzervatorsko-restauratorski radovi preduzimani od
1948. godine pa sve do danas doprineli su da se arhitektura Sopoćana konsoliduje i
obezbedi za njihovo trajnije održavanje, čuvanje i korišćenje. (https://www.zaduz-
bine-nemanjica.rs/manastir-Sopocani/index.htm)
Sopoćanske freske nastale između 1263.i 1268. godine dela su najvišeg do-
meta u monumentalnom slikarstvu XIII veka ne samo u srednjovekovnoj Srbiji,
nego i na celom području vizantijske umetnosti tog perioda. (Mileusnić 1997: 126)
Izuzetno lepo i uzvišeno fresko‐slikarstvo koje je proslavilo manastir So-
poćane nalazi se na svim unutrašnjim zidnim površinama, a svakako se izdvajaju:
Uspenje Presvete Bogorodice – zapadni deo naosa; Vaskrsenje Hristovo – severni
deo naosa; Pogrebenje kraljice Ane Dandolo – priprata, severni zid i Sveti kralj
Uroš Prvi sa sinom Dragutinom pred Bogorodicom – priprata, istočni deo. Najmo-
numentalnija freska hrama svakako je grandiozna kompozicija Uspenje Presvete
Bogorodice na zapadnom zidu glavnog dela hrama površine 40 m , koja prikazuje
2
scenu Bogomajkinog usnuća.
U hramu Svete Trojice sahranjeni su: ktitor Sveti kralj Uroš I (koji je u mo-
naštvu nosio ime Simeon), u jugozapadnom delu crkve (obeležen sarkofagom od
crvenkastog mermera); u severozapadnom delu priprate je njegova majka kraljica
Ana Dandolo, koja se upokojila baš u vreme kada je crkva završena; Sveti arhie-
piskop Joanikije I, čiji se grob nalazi naspram kraljevog. Prvi iguman manastira
(nepoznatog imena) sahranjen je u priprati, uz južni zid. Veliku svetinju manastira
predstavljaju mošti Svetih vračeva i besrebrenika Kozme i Damjana. One su u ma-
nastir stigle kako bi ostale sačuvane posle poslednjeg rata, kada je spaljen manastir
Zočište u Metohiji, u kojem su se do tada nalazile.

Manastir Đurđevi stupovi nalazi se u Rasu, nedaleko od Novog Pazara (4
km). Smešten je na vrhu uzvišenja, iznad reke Raške i Deževske reke (Slika 2).
Mesto na kojem je izgrađen Ras spominje se već u X veku u delu vizantijskog
cara Konstantina Porfirogenita, posebno u delu o srpsko‐vizantijskim sukobima.
(Šaćirović 2007: 115)
Ovaj manastir je izgrađen u XII veku kao zadužbina Stefana Nemanje. Prvi
pomen o njemu ostavio je Stefan Prvovenčani koji kaže da je Stefan Nemanja
u Rasu podigao crkvu posvećenu Svetom Georgiju u znak zahvalnosti što ga je
izbavio iz tamnice u koju su ga braća zatočila. Gradnja crkve je počela najvero-
vatnije 1167, a završena je 1171.godine. Kralj Dragutin, poslednji vladar iz loze
Nemanjića, koji je stolovao u Rasu, bio je drugi ktitor ovog manastira, pa je i on
ovde sahranjen. U vreme njegove vladavine ulazna kula je pretvorena u kapelu, a
na jugoistočnoj strani odbrambenih zidova otvoren je novi ulaz. Nažalost, u XVIII
veku grobnica je opljačkana, a mošti nisu pronađene. Danas je jedino sačuvan reli-
kvijar njegove desne ruke, koji je 2011. godine prenet iz manastira Visoki Dečani.