Page 132 - NOVOPAZARSKI ZBORNIK 45

132 F. Baćićanin, Mevlud u bošnjačkoj tradiciji i mevludi na bosanskom jeziku

ova prva dva mevluda na bosanskom jeziku, do polovine dvadesetog vijeka čuvala
se tradicija učenja makar jednog dijela Čelebijinog mevluda na osmanskom jeziku.
Tek nakon Drugog svjetskog rata učenje kompletnog mevluda na bosanskom jeziku
potpuno je prihvaćeno u narodu. Posljednjih godina, ponovo se, uz bosanski mevlud,
vraća učenje dijelova Čelebijinog mevluda na osmanskom jeziku.
Ono što karakteriše ova dva mevluda jeste njihova pripadnost alhamijado
literaturi, koja predstavlja pisanje na bosanskom jeziku arapskim odnosno osman-
skim pismom. Alhamijado književnost, gdje se spaja jezik jednog sa pismom dru-
gog naroda, predstavlja bitan kulturološki fenomen. Dokaz je dodira, preplitanja i
zajedničkog života više različitih kultura u Osmanskoj Državi. Arapsko pismo sa
svoja tri jezika, arapskim, perzijskim i osmanskim, na Balkan je došlo sa Osmanli-
jama. Kako je mektepsko osnovno obrazovanje u vrijeme osmanske uprave u mu-
slimanskoj zajednici bilo prihvaćeno kao obavezno, i kako je veliki dio stanovništva
znao čitati kur’anski tekst, veoma je logično bilo da se stečeno znanje arapskog pi-
sma upotrijebi i za pisanje na maternjem, u ovom slučaju na bosanskom jeziku. “U
osnovnoj školi – mektebu – čiji je broj zavisio od veličine naselja, učilo se arapsko
pismo i čitanje tekstova iz Kur’ana” (Zirojević 2007: 79). Tako su najprije nastajali
obični kratki tekstovi, da bi se kasnije počela pisati arapskim pismom na bosanskom
jeziku mnoga vrijedna i značajna književna djela. “Iako adaptirano i prilagođeno
drugom jeziku, arapsko pismo je sačuvalo svoj izgled jer su sva nova slova, za gla-
sove koje ne poznaje arapski jezik, u osnovi imala grafiju nekog od arapskih slova
na koja su dodati različiti dijakritički znaci, tačke ili crtice” (Baćićanin 2018: 47).
Prvi mevlud na bosanskom jeziku arapskim pismom, odnosno arebicom,
napisao je hafiz Salih Gašević u Kolašinu. O Salihu Gaševiću je zapisano veoma
malo podataka. “Ličnost Gaševića kao autora Mevluda pisanog na našem jeziku
arapskim pismom je dobro poznata, ali njegovi biografski podaci kojima raspo-
lažemo su više nego skromni” (Kemura 1969: 121). Gašević je prepjevao Mevlud
Sulejmana Čelebije, ali Mevlud ima uvodni tekst koji je Gaševićev autorski rad.
Sam prepjev ima veliku književnoumjetničku vrijednost koja se također može ana-
lizirati i kao njegov uspješni autorski rad. Ovo djelo ima 398 stihova, odnosno 199
bejtova, i pisano je u jedanaestercu. Prvo izdanje Mevluda Saliha Gaševića štampa-
no je u Skoplju 1296. godine po Hidžri, što odgovora 1878/79. godini. Gaševićev
prepjev mevluda imao je najviše izdanja, što upućuje na njegovu popularnost u na-
rodu. Prije prelaska na prepjev, odnosno prijevod Čelebijinog mevludskog teksta,
hafiz Salih Gašević ispjevao je dijalog koji je vodio sa prvacima Kolašina, gdje je
bio na službi kajmakama. On je u tom dijalogu pojasnio i razloge prihvatanja da
napiše mevlud na bosanskom jeziku i molbu kolašinskih uglednijih ljudi koji su to
od njega tražili. Naime, predvodnici kolašinskog stanovništva došli su kod hafiza
Saliha Gaševića sa molbom da napiše mevlud na bosanskom jeziku, kako bi, kao
zaljubljenici u Pejgambera, s. a. v. s., razumjeli i riječi mevluda koje govore o
njegovom rođenju i životu. Potvrdili su šehadet ispred hafiza Saliha Gaševića, ali i
naglasili da osim bosanskog ne poznaju dovoljno druge jezike pa tako ne razumiju