Page 27 - Zbornik 40

40/2017 SANDŽAK TOKOM DRUGOG SVJETSKOG RATA 27

Osnivačka skupština ZAVNO Sandžaka održana je 20. i 21. novembra
1943. godine, u Pljevljima, u svečano ukrašenoj dvorani pljevaljske gimnazije.
Prema sačuvanoj dokumentaciji bilo je prisutno 263 delegata iz pet sandžačkih
srezova, među njima i nekoliko desetina žena – delegata. Skupština je radila dva
dana. Izabrano je počasno, a potom i radno predsjedništvo. Pročitani su pozdravni
telegrami, a potom podnesena dva referata: Miša Pavićevića „o politčkoj situaciji“
i Mila Peruničića „o oganizaciji ZAVNOS-a“. U ZAVNO Sandažaka izabrana su
62 vijećnika i to: po 14 iz Pljevaljskog i Bjelopoljskog sreza, 12 iz Mileševskog
sreza i po 11 iz srezova Priboj i Nova Varoš. Među izabranim vijećnicima bilo
je i 5 žena. Skupština je izabrala i delegaciju od 10 vijećnika za drugo zasjedanje
AVNOJ-a: Mile Peruničić, prota Jevstatije Karamatijević, Voja Leković, Sreten
Vukosavljević, Dušan Ivović, Velimir Jakić, Miloje Dobrašinović, Joso Mirković,
Muhamed Hadžismajlović, Nikica Knežević. U Izvršni odbor Sandžaka (ratna
vlada Sandžaka) izabrano je 10 vijećnika. Prvi predsjednik Predsjedništva ZAVNO
Sandžaka bio je Sreten Vukosavljević, a za 3 potpredsjednika izabrani su: Murat-ef.
Šećeragić, Dušan Ivović i Mirko Ćuković. Usvojeni su i važni dokumenti: Rezolucija
o osnivanju ZAVNOS-a, Rezolucija o organizaciji ZAVNOS-a i Proglas narodu
Sandžaka. ZAVNO Sandžaka je tako postao najvažnije narodno predstavničko,
zakonodavano i izvršno tijelo i političko rukovodstvo NOB-a u Sandžaku. 48
Delegati ove skupštine nisu birani za Drugo zasjedanje AVNOJ-a za srezove
koji ga sačinjavaju, već za čitavo područje Sandžaka. Zasjedanju nisu prisutvovali
delegati iz Sjeničkog, Štavičkog i Deževskog sreza. Upravo na porostoru ova tri
sreza je živjelo oko 43,2% ukupnog sandžačkog stanovništva, odnosno 54,2% od
ukupnog broja sandžačkih Bošnjaka. Također, svoje delegate nisu imale ni tadašnje
opštine Rožaje, Petnica (Gornji Bihor), Berane. Plav i Gusinje, u kojima je živjelo
oko 30.000 Bošnjaka. Čak ni struktura izabranih vijećnika iz pet pomenutih srezova,
nije bila odraz nacionalne strukture ovih krajeva (4:1 u korist Srba i Crnogoraca).
Rožaje, Berane, Plav, Gusinje (kao dio Sandžaka) i Podgorica, Tuzi, Bar i Ulcinj
– kao područja sa značajnim postotkom bošnjačkog i albanskog življa, bili su u
sastavu Zemaljskog antifašističkog vijeća Crne Gore i Boke. 49
Nažalost, izabrani vijećnici koji su trebali prisustovati Drugom zasjedanju
AVNOJ-a nisu došli u Jajce. Ivan Milutinović, koji je bio zadužen da sa Inicijativnim
odborom ZAVNOS-a pripremi sazivanje Skupštine ZAVNO Sandžaka, koje bi
bilo vremenski usklađeno sa zasjedanjem ZAVNO za Crnu Goru i Boku, i da
posredstvom Štaba II udarnog korpusa koji je operirao na području Sandžaka, Crne
Gore i Primorja obezbijedi vojničku pratnju delegatima od Kolašina i Pljevalja do
Jajca, pošao je sa crnogorskim vijećnicima iz Kolašina, prenoćio 19. novembra
u Pljevljima, a da pri tome uopšte nije kontaktirao članove Inicijativnog odbora

48 Isti, n.d., str. 55-59; Četvrta sandžačka NOU brigada, str. 68-70
49 Mustafa Memić, Bošnjaci (Muslimani) Crne Gore, str. 218; isti, Bošnjaci – Muslimani Crne
Gore i Sandžaka, str. 330; isti, Zemaljsko antifašističko vijeće Sandžaka u funkciji reafirmacije
Sandžaka i bošnjačkog nacionalnog bića, Društveni i državno-pravni kontinuitet Sandžaka,
Sarajevo 1996, str.192-193