Page 23 - Zbornik 40

40/2017 SANDŽAK TOKOM DRUGOG SVJETSKOG RATA 23

Međutim, neuspješno i s velikim gubicima završio je pogrešan i nepotreban
napad srbijanskih i sandžačkih jedinica na Sjenicu 22. decembra 1941. godine.
Napadom na Sjenicu su rukovodili Vladimir Knežević Volođa i Petar Stambolić, a
glavni inicijator napada je bio Milovan Đilas-Đido. On je smatrao „da bi Sjenicu trebalo
osloboditi, čija sela imaju dosta stoke, a u samoj Sjenici dućani su puni nama potrebne
robe, pa i duvan za vojsku“. Napad su izvršili Prvi užički, Šumadijski i Beogradski
bataljon. U borbama protiv muslimanske milicije koja je branila grad poginulo je,
ranjeno i zarobljeno više od 100 partizana (52 poginula i 18 zarobljenih). U pismu
od 28. decembra Tito je osudio napad na Sjenicu kao politički nepravilan i vojnički
sasvim slabo pripremljen i izveden, konstatujući da su partizani ovim napadom
zaoštrili odnose sa Bošnjacima i dali veliki broj dragocjenih i bespotrebnih žrtava.
Ovo je najveći poraz partizanskog pokreta u 1941. godini poslije bitke na Kadinjači. 35
Početkom februara 1942, srbijanski i sandžački četnici, nedićevska straža
i muslimanska milicija, uz italijansku podršku napali su na slobodnu teritoriju
između Lima i Uvca. Šestog februara zauzeli su Novu Varoš i prinudili srbijanske
partizanske bataljone (od kojih je 1. marta u Čajniču, formirana 2. proleterska NOU
Brigada) i sandžačke partizanske snage, na desnoj obali Lima, da se po velikom
snijegu i temperaturi od minus 25 stepeni povuku na Zlatar. Zatim su se 7/8. februara,
prebacili preko Lima u Kamenu Goru, na slobodnu teritoriju između Lima i Tare,
odnosno na Meteljku, Čajniče, koje je 27. januara oslobodio pljevaljski udarni
bataljon „Prvi decembar“. Na slobodnoj teritoriji između Lima i Tare reorganizirane
su sandžačke snage. Formiran je 1. i 2. Zlatarski i Mileševski udarni bataljon,
Bjelopoljski i Pljevaljski NOP odred, pod neposrednom komandom Glavnog štaba
NOP odreda za Sandžak. 36
U proljeće 1942. godine počela je tzv. treća neprijateljska ofanziva na
slobodnu teritoriju Sandžaka, Crne Gore, istočne Bosne i Hercegovine, čiji je centar
bio u Foči. Sandžački partizanski odredi i bataljoni su, bez smjene i odmora, krajnje
iscrpljeni, vodili neprestane borbe za odbranu slobodne teritorije Sandžaka. Njihovo
daljne zadržavanje na teritoriji Sandžaka je postajalo nemoguće. I krajem maja su
počele da se povlače u pravcu Ljubišnje, Tare i Pive. Vrhovni komandant Josip
Broz Tito je odlučio, 31. maja 1942, da i u takvoj situaciji, od sandžačkih udarnih
bataljona stvori jednu udarnu proletersku brigadu, a na okupiranoj teritoriji da
ostavi manje partizanske jedinice i dio partijskog aktiva, koji će voditi partizansko
ratovanje i stvoriti uslove za novi polet ustanka. Tako je formirana Treća proleterska
(sandžačka) narodnooslobodilačka udarna brigada. Još 25. februara 1942. godine,
kada su u Foči prvi put stigli rukovodioci Sandžaka, zajedno sa rukovodstvom
Srbije, Tršo je u svojstvu političkog sekretara Oblasnog komiteta KPJ za Sandžak,
Vladimir Knežević Volođa, komandat Glavnog štaba i Milenko Kušić, tada politički
komesar Glavnog štaba, predložili su Vrhovnom komandantu Josipu Brozu Titu „da
se sandžački bataljoni ne uključuju u sastav Druge poleterlske brigade, već da ostanu

35 Ljubodrag Đurić, Sjećanja na ljude i događaje, Beograd 1989, str. 61-64
36 Četvrta sandžačka NOU brigada, str. 45-46