Page 122 - Zbornik 40

122 Fuad Baćićanin 40/2017

Šemsudin Sami Frašeri. Ova novina u pisanju i samoglasnika je dobrodošla „a
4
za srpskohrvatski koji je u tom pogledu jednostavniji (ima samo 5 samoglasnika),
ova Frašerijeva reforma bila je sasvim korisna, pa je odmah iskorišćena i kod nas”
(Bajraktarević 1967: 150). Naziv mektebica nastao je po tome što se ova vrsta
arebice upotrebljavala u školama, odnosno mektebima.
Još neki autori alhamijado književnosti su pokušavali postaviti norme u
pravopisnoj upotrebi arebice. „Prvi pokušaj da se iskonstruiraju posebni znakovi
i pravopis za pisanje hrvatskih riječi arapskim pismom učinio je Ibrahim Berbić,
autor ’Bosanske elifnice’, koja je litografirana u Carigradu 1304. (1886.) godine.
On je na osnovu arapske vokalizacije udesio nove znakove za vokale prema
potrebi našeg jezika” (Traljić 2002: 246). Pored Ibrahima Edhema Berbića, koji
je uložio veliki trud da uspostavi red u pisanju arebicom, i koji je pored Bosanske
elifnice autor i djela Bosansko-turski učitelj iz 1893. godine, ova djela su štampana
u Istanbulu prema njegovom pravopisu, reformom arebice bavili su se i Jusuf
Remzija Stovra u djelu Gramatika i vježbanica turskog jezika iz 1893. godine, zatim
Ibrahim Smajić Seljubac u svom djelu Početnica, koje je štampano u Istanbulu
5
1900. godine, kao i Arif Brkanić Sarajlija iz Novog Pazara u svom Mevludu koji
6
je po tom pravopisu štampan 1911. godine također u Istanbulu. Iako prva reforma
arebice Ibrahima Berbića nije uspjela, njegov pokušaj je od velikog značaja jer je
napravio prvi korak i time pokrenuo i druge da se bave reformom arapskog pisma
i njegovim prilagođavanjem našem jeziku. Neki smatraju da prvi štampani tekst
napisan arebicom nije Humin Sehletul-vusul iz 1865. godine, već tekst ilmihalskog
sadržaja Ovo je od virovanja na bosanski jezik kitab autora Mustafe Rakima. „Prvo
izdanje ovog djela od 16 stranica, s malim izmjenama u naslovu, litografisano je
u Carigradu, po svoj prilici početkom šezdesetih godina prošlog vijeka (godina
izdanja nije navedena, a naslov je glasio ’Ovo je od virovanja kitab na bosanski
jezik’)” – (Janković 1989: 14-15).
Svi ovi pokušaji adaptacije arapskog pisma, ne uzimajući u obzir gašenje
arebice kao jednog od pisama bosanskog jezika, imaju svoju vrijednost prvenstveno
zbog toga što je svaki od njih dao svoja vlastita rješenja za pisanje pojedinih glasova
iz našeg jezika.
Arapsko pismo je pismo arapskog jezika i ono je vizuelni prikaz tog jezika.
Svi drugi jezici koji su preuzeli arapsko pismo morali su ga adaptirati prema
potrebama glasovnog sistema svog jezika. Iako adaptirano i prilagođeno drugom
jeziku, arapsko pismo je sačuvalo svoj izgled jer su sva nova slova, za glasove koje
ne poznaje arapski jezik, u osnovi imala grafiju arapskih slova na koja su dodati
različiti dijakritički znaci, tačke ili crtice. Prilagođavanje arapskog pisma našem
jeziku je išlo lančano, jer su arapsko pismo uz ostale narode Evrope, Azije i Afrike
„usvojili Perzijanci i Turci, koje treba istaknuti zato što je perzijski sistem arapskog

4 Frašeri, Š. S.: Kamus-i turki, Istanbul, 1899.
5 Pun naziv ovog djela je: Ilaveli sa viškom turskom jazijom nova bosanska elifnica ovo je.
6 Sarajlija, A.: Mevlud (Terdžuman mevludski na jezik bosanski), Istanbul, (1329) 1911.