Page 118 - Zbornik 40

118 Fuad Baćićanin 40/2017

defterima, kanunnamama i raznim administrativnim odlukama, rješenjima, poreskim
i matičnim knjigama” (Huković 1986: 18). Arebica se može naći i u toponimima
kao i u pisanju vlastitih imena, a Muhamed Huković smatra da je to „prvi, početni
period uvođenja arebice u naš jezik. Međutim, do njenog većeg prodiranja trebalo
je čekati čak do XVII vijeka, kada se javlja izvjestan broj pisaca i pjesnika koji u
svojim djelima upotrebljavaju arebicu kao pismo” (Huković 1986: 18).
Upotreba arebice, odnosno arapskog pisma, može se vezati za početni
period širenja arapske države, od sredine VII vijeka naše ere. Na taj način širio se i
utjecaj njihove kulture na osvojene teritorije, a arapski jezik i pismo prenosili su se
drugim narodima. Arapsko pismo se toliko rasprostranilo da je poslije latinice bilo
najviše korišteno pismo na svijetu. Kako je arapska kultura bila islamska, u jednom
vremenskom periodu svi muslimanski narodi u Africi, Aziji pa i Evropi koristili su
arapsko pismo. Ovo se pismo rasprostranilo „od Malajskog arhipelaga na istoku
do Atlantskog okeana na zapadu i od sredine evropske Rusije na sjeveru do kraja
Zanzibara na jugu. Skorih je vremena prešlo i u Ameriku i na mnoga ostrva po
okeanima” (Handžić 1933: 82). Pored Arapa koji koriste svoj jezik i pismo, prema
Handžiću, arapskim su se pismom služili i brojni narodi širom svijeta, počev od
Turaka, Perzijanaca, Tatara, Malajaca, Mongola, Kurda, Berbera, Čerkeza, Abesinaca,
pa sve do kineskih muslimana koji koriste svoj jezik, ali arapsko pismo, te muslimana u
Kaplandu koji govore holandskim jezikom, a pišu arapskim pismom. „Arapsko pismo
spada u najraširenija i najznačajnija pisma na zemlji. Ono služi ne samo za pisanje
arapskog, nego i drugih islamskih jezika, kao perzijskog, urdu i berberskog. Prije
turske reforme pisma iz godine 1928, uvođenjem latiničnog pisma, bilo je ono i pismo
turskog jezika. Nadalje, njime su se pisali kafkaski jezici, malajski, somalski, hausa
i svahili jezici. Tako se njegovo područje širi od središnje Azije do središnje Afrike i
od Dalekog istoka do Atlantika” (Smailović 1990: 74). Dugo vremena su Arapi, koji
su nakon protjerivanja njihovih sunarodnika ostali u Španiji, govorili starim španskim
jezikom, a pisali arapskim pismom. Ovo pismo je u nekim sredinama imalo toliku
nadmoć da je potpuno iz upotrebe izbacilo neka pisma kao što su: koptsko, „piše se
grčkim alfabetom, ali su za neke glasove uzeti egipatski znaci” (Prosveta 1986: 351),
perzijsko i sl. Glavni razlog ovakvog širenja arapskog pisma je svakako islam, odnosno
činjenica da je arapsko ujedno i kur’ansko pismo. „Osnovna se nastava zasnivala, kao i
u svim muslimanskim zemljama, na pisanju i čitanju iz Kur’ana i na arapskoj gramatici
i poeziji” (Hitti 1973: 395). I dalje obrazovanje, za primjer možemo uzeti Španiju u
kojoj se arapsko pismo široko upotrebljavalo, bilo je vezano za kur’ansko pismo pa
Hiti kaže da se i „visoka nastava temeljila na tumačenju Kur’ana i na teologiji” (Hitti
1973: 396), što je dovodilo do rezultata da je veliki procenat stanovništva znao čitati i
pisati arapsko pismo. Osmanlije su od Arapa preuzeli „njihovu nauku, njihovu vjeru –
sa njezinim društveno-ekonomskim načelima i vjerskim pravom – i alfabetski sistem
u pisanju” (Hitti 1973: 505), a dolaskom na naše prostore, sa sobom su donijeli i tri
jezika, arapski, perzijski i turski, i za sva tri jezika jedno, arapsko pismo. Tako je
arapsko pismo počelo ulaziti u naš jezik.