Page 121 - Zbornik 40

40/2017 AREBICA, MODIFICIRANO ARAPSKO PISMO... 121

dokumentima „ponekad pojedini naš glas označavaju pomoću više arapskih slova
ili obratno, više naših glasova bilježe samo jednim slovom” (Muftić 1969: 102).
Drugi period upotrebe arapskog pisma kod nas je doba kada su naši ljudi
počeli pisati tekstove ovim pismom. Prema Handžiću ovaj period je počeo u XVII
vijeku kada je Muhamed Hevaija pisao svoje prve književne radove arebicom.
Međutim, sa sigurnošću možemo reći da je i ovaj period počeo dosta ranije, jer su i
prije Hevaije nastali književni tekstovi napisani arebicom. S obzirom da su u ovom
periodu naši ljudi, koji su dobro poznavali svoj jezik, koristili arapsko pismo tu je
i upotreba i prilagođavanje ovog pisma našem jeziku bilo daleko logičnije. Iako je
bilo inovacija u ortografskim rješenjima, arebica je i dalje bila pod utjecajem turske
grafije. Veliki problem u pisanju iz ovog perioda je svakako neujednačena upotreba
arapskog pisma. Imamo primjera da se u jednom tekstu isti glas piše na više različitih
načina. Svaki od autora je za sebe uspostavljao pravila i na taj način pisao, međutim,
bez obzira na to što nema jedinstvenog pravopisa, upotreba modificiranih slova u
tim tekstovima je bila logična.
U trećem periodu prilagođavanja arapskog pisma našem glasovnom sistemu
uspostavljena su pravila i postavljene određene norme u načinu pisanja. Autori su u
svojim književnim radovima davali upute u kojima su čitaocu pojašnjavali kako su
označeni pojedini naši glasovi koji ne postoje u arapskom jeziku. Prvi koji je pokušao
ujednačiti način upotrebe arebice kod nas i uspostaviti red u pisanju je Omer Hazim
Humo, koji je 1865. odnosno 1875. godine dao određena pravila u svom djelu
2
Sehletul-vusul. Posljednji koji je postavio normu koja je bila opšte prihvaćena je
3
Mehmed Džemaludin Čaušević, profesor arapskog jezika. Arebica koju je on uredio
nazivana je matufovica, matufovača ili mektebica. Naziv matufovica ili matufovača,
kako smatra Milivoje Pavlović (Pavlović 1949: 168-169), potiče od arapske riječi
matuf što znači „izlapeo”, „budalast”, a što odgovara arapskoj riječi matuh (ar.
maʻtūh), dok Teufik Muftić smatra da „neće biti tačno Pavlovićevo objašnjenje
nastanka naziva matufovice” već je mišljenja da je ovaj naziv izveden iz arapske
riječi matuf (ar. maʻtuf), što kao gramatički termin znači „vezan”, ali i konstatuje
da mu „pravo semantičko tumačenje nastanka ovog nadimka nije poznato” (Muftić
1969: 115). Iako je konstatovao da mu nije poznato kako je nastao ovaj naziv,
Muftićevo pojašnjenje je daleko logičnije ako se posmatra osnova riječi iz koje je
ovaj naziv nastao. Tumačeći i pojašnjavajući naziv matufovača Fehim Bajraktarević
kaže: „Što se ovakva azbuka zvala ’matufica’ (matufovača i sl), to je otuda što se
smatralo da potiče od ondašnjeg reis-ul-uleme Dž. Čauševića koga su konzervativci,
zbog njegovih smelih reformi, zlobno nazvali ’ma’tuh’ (u arapskom ’senilan’), a
nije se vodilo račun o tome da je i on samo imitirao velikog turskog leksikografa”
(Bajraktarević 1967: 150). Kako je arapsko pismo konsonantsko, samoglasnici
se uopšte ne pišu, novinu u pisanju samoglasnika uveo je turski leksikograf

2 Humo, O. H.: Sehletul-vusul, Istanbul, 1865. (Sarajevo, 1875).
3 Rukopis djela Sehletul-vusula (ar. Sahla al-wuṣūl) u značenju: lagani pristup, čuva se
u Gazi Husrev-begovoj biblioteci u Sarajevu.